انواع مشاوره

انواع مشاوره
بر حسب ویژگی های مراجعان (جمعیت شناختی، اجتماعی، اقتصادی، قومی، نیاز ها) و نیز زمینه های مورد رسیدگی، انواع مختلفی از مشاوره قابل تعریف است. آشنایی با انواع مشاوره به کاربرد نظریه هاو روش های مناسب کمک می کند. از آنجا که بحث تفصیلی در مورد هر کدام از انواع مشاوره در این نوشتار امکان پذیر نیست، تنها به ذکر برخی از آن ها بسنده می گردد.
 مشاوره در بحران (در مواردی مانند خودکشی، ابتلا به بیماری شدید یا نقص عضو، طلاق)، مشاوره تسهیلگرانه (برای مسایلی مانند جایگزینی شغلی، مشکلات تحصیلی، سازگاری زناشویی)، مشاوره پیشگیری (مانند آموزش جنسی، پرورش مهارت های روانی ـ اجتماعی، رفتار های پیشگیری کننده از مشکلات بهداشتی)، مشاوره تکاملی (کسب خود پنداره مثبت، احساس و کسب هویت، آمادگی برای قبول و انجام مسئولیت والدی)، مشاوره استخدامی (انتخاب شغل، تغییر شغل، سازگاری شغلی) ، تصحیحی (در زمینه اصلاح رفتار مجرمان و بزهکاران، کارگماری)، توانبخشی (شامل مشاوره افرادی که نقص عضو یا معلولیت دارند)، مشاوره خانواده و ازدواج (در زمینه هایی مانند انتخاب همسر، تربیت و مراقبت از فرزندان، حل اختلافات خانوادگی)، مشاوره روحانی (شامل پاسخگویی به مسایل دینی و معنوی)، مشاوره با اقشار خاص (سالمندان، نوجوانان، زنان، معتادان)، مشاوره فردی و گروهی (2).
هر چند مشاوره اغلب به عنوان یک رابطه دو نفری، بین مشاور و مراجع، تعریف می شود، به صورت گروهی، برای کسانی که تجربه ها و مسایل مشترکی دارند، نیز قابل اجراست. گروه های دانش آموزان، معتادان، بزهکاران، و . . . مواردی هستند که مشاوره گروهی با آنان سودمند می باشد. با این وصف مشاوره گروهی عبارت است از : "یک فرایند دو جانبه انسانی که در آن مشاور و یک گروه همسان به بررسی مشکلات، احساسات، نگرش ها و ارزش ها می پردازند و کوششی است در جهت تعدیل و اصلاح نگرش ها و ادراکات افراد تا بتوانند در مورد مسایل و مشکلات تکاملی خود بهتر و موثرتر عمل نمایند" (12).
 سازماندهی جلسات مشاوره;  مراحل کار
گامهای زیر یک نقشه راهنما برای اجرا و هدایت جریان مصاحبه ارائه می دهند. هر چند این مراحل الگویی برای اولین جلسه مشاوره است، بسیاری از آن ها در جلسات پیگیری نیز قابل استفاده اند.
1) برقراری رابطه
با سلام و خوش آمدگویی به مُراجع احترام گزارده واز او دعوت کنید در جای مناسب و راحتی بنشیند. سپس جلسه مشاوره را با روشن کردن موارد زیر شروع کنید : شما که هستید، جایی که کار می کنید، وظیفه شما در ارتباط با مُراجعان، هدف از این ملاقات، زمان جلسه و محدوده زمانی کار.
2) آشنایی با مراجع و انتظارات او
مُراجع را برای معرفی خود (آنگونه که مایل است)، صحبت کردن، بحث و بیان انتظاراتش ترغیب نمائید.
3) متمرکز کردن جلسه مشاوره
برای این منظور با مشارکت مراجع، موضوع جلسه را مشخص و هدف (های) کوچک، ویژه و دست یافتنی را برای آن تنظیم نمائید. این کار بویژه زمانی که مشاور، تشخیص دهد چند جلسه برای رسیدگی به مسئله لازم است، مفید می باشد.
4) کسب اطلاعات و کاوش در باره مسایل، نیازها و نگرانی های مراجع
این منظور با ترغیب مراجع به صحبت کردن و طرح سوالات مناسب و برانگیزاننده، حاصل می شود. همچنین حدود اطلاعات او را در باره وضعیت خودش بسنجید. با سنجش اطلاعات و آگاهی مُراجع در آغاز فرایند، اطلاعات غلط را می توان تصحیح، و کمبود ها را رفع نمود.
5) شناسایی نگرش، ادراک و باور های مراجع در باره مسئله
در این مرحله نحوه تعبیر و تفسیر، دیدگاه، احساسات و باورهای مُراجع در باره ابعاد، علل، آثار و نتایج مسئله مورد بررسی قرارمی گیرد. مثلا با طرح این سوال که " نظر شما در باره . . . (درمان جراحی، استفاده از روان درمانی . . .) چیست ؟"، این امکان فراهم می شود تا نظرات و باور های مُراجع آشکار شود و اطلاعاتی در باره احتمال پذیرش و تمکین Compliance او به دست آید.
6) کمک به مراجع برای رتبه بندی مسایل و نگرانی های خود
با گفت و گو به مُراجع کمک کنید تا مسایل و مشکلات خود را به ترتیب اهمیت یا شدت رتبه بندی و به عبارتی اولویت بندی کند. این کار :
•اضطراب فرد را به حد قابل کنترلی کاهش می دهد
• به مردم کمک می کند که مسایل خود را مشخص و روشن نمایند
•به تنظیم اهداف مشخص و قابل دستیابی و کسب احساس کنترل کمک می کند
• با شناخت و حل موفقیت آمیز یک مسئله، اغلب تجربه مفیدی برای رسیدگی به / و حل مسایل دیگر حاصل می شود.
7) یاری کردن مراجع در اتخاذ تدبیر برای حل مسئله;  از طریق :
•  بازشناسی مسئله;  قادر ساختن مراجع برای اینکه از منظری دیگر نیز مسئله را بررسی کند. کاوش در منابع و روش های فراهم برای مراجع برای حل مسئله;  شامل تجربه و نحوه عمل آنان در گذشته هنگام مواجهه با مسایل، افرادی که برای یاری و حمایت مراجع در دسترس هستند . . . 
•کمک به مُراجع برای تنظیم هدف (ها) و شناسایی راه حل های ممکن
•یاری کردن مُراجع برای تصمیم گیری جهت انتخاب راه حل مناسب
•کمک به او در تهیه یک برنامه عملی یا طرح کار برای انجام تغییر
•دعوت به همکاری یا درگیر ساختن اعضای تیم مراقبت بهداشتی هنگامی لازم و ممکن باشد. این کار به کاهش فشار بر اعضا و افزایش طیف مداخلات و راه حل های مفید کمک می کند.
8) ارزیابی جلسه
براساس آنچه دیده و شنیده شده است از جوانب مختلف (عاطفی، طبی، اجتماعی، تحلیل و تدبیر مسئله، پیشرفت کار) جلسه را تا پایان ارزیابی کنید.
9) اختتام جلسه
خاتمه دادن به جلسه به نحو مناسب به اندازه آغاز کردن آن مهم و بر فرایند مشاوره موثر است. این کار شامل نکات ذیل است :
• خلاصه کردن آنچه دیده و شنیده شده، ضمن توجه به نقاط ضعف و قوت شناسایی شده
• تصمیم گیری مُراجع و مشاور
•  تصمیم گیری به مواردی مانند مراجعه مجدد به مشاور و ادامه جلسات مشاوره، انجام دادن یا ندادن آزمایشات، رجوع به و گفت و گو با پزشک، در میان گذاشتن با خانواده و . . . مربوط می شود. همچنین، مشاور باید تصمیم بگیرد که آیا او فرد مناسب برای رسیدگی به مسئله مراجع است ؟ با چه کسی در باره مسئله گفت و گو کند ؟، فاصله بین جلسات مشاوره چقدر باشد ؟
•مشخص کردن جلسات پیگیری (2، 4،10).