عوامل مؤثر دیگر در مطالعه

عوامل مؤثر  دیگر در مطالعه
 - پیش از شروع به مطالعه حال و هوای مطالعه را در خود ایجاد کرده و تا پایان زمان مطالعه آن را حفظ کنید.
- در هنگام مطالعه به معانی جملات و کلمات دقت داشته باشید.
- مفهوم پاراگراف جدید را با مطالب موجود در حافظه ی خود پیوند دهید.
- اگر در هنگام مطالعه به برخی از اصطلاحات و عبارات ناآشنا و مبهم برخورد کردید با استفاده از فرهنگ لغت معانی آنها را درک کنید.
- و همانطور که مطرح شد به این نکته ی مهم دقت داشته باشید که :
 هیچ جلسه ی مطالعه را بدون مرور و بازگویی مطالب کلی آن برای خودتان به پایان نرسانید.
 
- در هنگام از بَرخوانی و از حفظ گفتن مطالب سعی کنید از مطالب یک تصویر ذهنی همانطور که در فصل دوم بیان شد بسازید.
- در هنگام مطالعه همواره به این سؤالات توجه کنید.
* اهمیت این مطلب در چیست؟
* این مطلب با چه مطالبی از آموخته های قبلی من مرتبط است؟
* آیا این مطلب را فهمیده ام؟
* آیا می توانم به سؤالات و مسائل مربوط به این بحث پاسخ دهم؟
* مطالب جدید با چه مطالبی تشابه و با چه مباحثی در تضاد است؟
* مطالب جدید زیرمجموعه ی چه مطالب کلی هستند؟
پس دقت داشته باشید که :
 خواندن یک مطلب و فهمیدن آن متفاوت است پس سعی کنید در هنگام مطالعه بفهمید نه فقط بخوانید.
 - سعی کنید در مرحله ی مرور درصد یادگیری خود را تعیین کنید و نواقص یادگیری خود را جبران کنید.
- در هنگام مطالعه نکات عمده و اصلی مطالبی را که می خوانید خلاصه نویسی کرده و سپس آنها را منظم و مرتب و در صورت امکان دسته بندی کنید.
فعالیت های مطالعه:
1- فعالیت های قبل از مطالعه:
- تنظیم برنامه و ساعات کار منظم
- ایجاد حال و هوای مناسب جهت مطالعه
- ایجاد علاقه به موضوع مطالعه
- تصمیم و تلاش برای فهمیدن مطالب
- استفاده از فرصت ها و زمان مناسب جهت مطالعه
- استفاده از محیط مناسب برای مطالعه: همچون اتاق مناسب، نور کافی، تهویه ی مناسب و .....
- وسایلی که در هنگام مطالعه نیاز دارید مانند کاغذ و قلم و .... را فراهم کنید.
- عدم خستگی، گرسنگی و خواب آلودگی
2- فعالیت های در حین مطالعه:
- استفاده از فنون و روش های صحیح مطالعه
- واکنش فعال نسبت به مبحث مورد مطالعه
- یادداشت برداری، خلاصه نویسی و فیش برداری
- طرح سوال به صورت سریع
- خط کشیدن و علامت گذاشتن نکات مهم
- حاشیه نویسی
- تمرکز و تفکر روی مبحث مورد مطالعه
- تفکر بر روی مباحث
- توجه به کیفیت به جای کمیت
- هرگاه فکرتان از موضوع منحرف شد، دست از مطالعه بردارید. ابتدا به حالت تمرکز برگردید و سپس مطالعه را ادامه دهید.
3- فعالیت های بعد از مطالعه:
- انجام مرور بلافاصله بعد از مطالعه
-  ایجاد یک تصویر کلی از مباحث خوانده شده در ذهن
- انجام مرورها با فواصل زمانی مناسب (به فصل دوم مراجعه شود.)
- استراحت و آمادگی جهت مطالعه ی بعدی
 فیش برداری
 فیش قطعه کاغذ سفیدی است که روی آن مطالبی یادداشت می شود تا به موقع مورد استفاده قرار بگیرد. اندازه استاندارد فیش ها معمولاً 15   10 سانتی متر که برابر یک چهارم کاغذ   4 A  می باشد.
از این فیش های مطالعاتی می توانید جهت لغت آموزی (در دروس ادبیات ، عربی و زبان انگلیسی ) و یادگیری مفاهیمی که نیاز به مرور بیشتری دارند استفاده کنید. زیرا حمل و نقل این فیش ها راحت است و می توانید از آنها در اوقات مرده ای مانند ساعات تفریح ، هنگام نشستن در اتومبیل یا اتوبوس برای رسیدن به کلاس درس و... استفاده کنید. این امر نقش مهمی در استفاده از فرصت ها نیز دارد.
در فیش برداری به نکات زیر دقت کنید:
1- هر فیش مربوط به یک موضوع یادگرفتنی است .
2- روی فیش سؤال موردنظر و در پشت آن جواب را بنویسید.
مثلاً در لغت آموزی ، لغت را روی کاغذ و معنای آنرا در پشت کاغذ بنویسید. و یا یک سؤال یا یک مفهوم را در یک روی کاغذ و جواب آن  را در پشت کاغذ بنویسید.
از این فیش ها می توانید جهت حفظ و یادگیری فرمول های ریاضی ، فیزیک ، و موازنه های شیمی (سمت چپ موازنه در روی برگ و جواب موازنه یا همان سمت راست موازنه در پشت برگ نوشته شود). از فیش ها بیشتر برای مباحث حفظ کردنی استفاده می شود.
3- مطالب خلاصه شده را می توانید به صورت فیش درآورید. این کار به شما کمک خواهد کرد که با افزایش تعداد دفعات مرور از روی فیش ها به مطالب احاطه یابید.
4- در موقع استفاده از فیش ها، سؤال ها را از روی برگه بخوانید و سعی کنید جوابها را به خاطر بیاورید (به سؤالات بدون نگاه کردن به پشت برگه جواب دهید.)
 روش های نوین مطالعه
روش SQ3R
یکی از روشهای خوب و مؤثر در مطالعه روش R3SQ است که توسط رابینسون ابداع شد. R3SQ از حروف اول پنج مرحله ی تشکیل دهنده این روش بدست آمده است .
مرحله اول- بررسی کنید (survey ) [بررسی اجمالی]
در این مرحله دانش  آموز باید کتاب را ورق بزند، عناوین اصلی و فرعی را ببیند، به جمله های اساسی توجه کند و نتایج فصل ها را مطالعه کند. در این مرحله تصویری کلی از کتاب و آنچه دانش  آموز می خواهد مطالعه کند، در ذهن او نقش می بندد و متوجه می شود که کل مطلب به دنبال بیان چه مفهومی است . [بنابراین در این مرحله عناوین فصل به طور اجمالی مطالعه می شود.]
مرحله دوم-  سؤال کنید. (Question )
در این مرحله از مطالعه خود عناوین اصلی و فرعی و همچنین موضوعات مهم را به سؤال تبدیل کنید. برای این کار مطالعه کننده می تواند از کلماتی مانند چرا، چگونه ، چه کسی ، چه زمانی ، کجا، آیا و... . استفاده کند. این کار به تمرکز دانش  آموز کمک می کند. علاوه بر این سؤال عاملی برای رشد کنجکاوی است . طرح سؤال باعث می شود دانسته های قبلی شما به ذهنتان آمده و با مطالب جدید که مطالعه می شود پیوند بخورد   [که پیوند بین مطالب مطالعه شده و مطالبی که قبلاً به یاد سپرده شده ، باعث ماندگاری مباحث در ذهن می شود.] شما در هنگام مطالعه می توانید با کمی هوشیاری و دقت به سرعت عنوان ها را به سؤال تبدیل کنید.
مرحله سوم- بخوانید (Read )
پس از طراحی سؤالات ، دانش  آموز پاراگراف مربوطه را که در آن پاسخ سؤال نیز می باشد، مطالعه می کند تا بتواند به آن سؤال پاسخ دهد. در هنگام خواندن یک شیوه فعال را پیگیری کنید.
مرحله چهارم- از بَر خوانی کنید (Recite )
پس از مطالعه ی مطالبی که خوانده اید آنها را برای خود از بَر بخوانید. البته در این مرحله بهتر است مباحث کتاب را به زبان خودتان برگردانید و با عبارات و کلمات و فهمیده های خودتان مطلب را برای خویش بازگو کنید. اگر در این مرحله نتوانستید مباحث خوانده شده را برای خود بازگو کنید، دوباره مباحث را مطالعه کنید.
مرحله پنجم- مرور کنید (Review )
پس از اتمام مباحث موردنظر، مباحث خوانده شده را در ذهن مرور کنید و از آنچه این مبحث به شما آموخته یک تصویر کلی در ذهن خود ایجاد کنید. در این مرحله می توانید به ابتدای فصل بازگشته و عناوین اصلی و فرعی را ملاحظه کنید و در ذهن به طور مختصر، پاسخ آنها را مرور کنید.
 
روشR 4 SQیا پس ختام
 در روش R3SQ یک ایراد وجود دارد و آن این است که در آن به تفکر و اندیشیدن توجه نشده است . برای رفع این اشکال در روش مطالعه R4SQ ، مرحله ی تفکر و اندیشیدن به روش قبلی اضافه شده است . این روش شامل مراحل زیر است :
مرحله اول- پیش خوانی (بررسی اجمالی )
مرحله دوم- سؤال
مرحله سوم- خواندن
مرحله چهارم- تفکر (reflect )
مرحله پنجم- از حفظ گفتن
مرحله ششم- مرور کردن
از آنجا که تمام مراحل به غیر از مرحله تفکر کردن مانند شیوه   R3SQ می باشد فقط به توضیح این قسمت می پردازیم .
مرحله چهارم ـ تفکر کردن
در این مرحله پس از طرح سؤال و خواندن پاراگراف ، درباره مطالب آن فکر کنید و سعی کنید مطالبی را که خوانده اید بفهمید و به آن مطالب معنا بدهید. برای آن مطالب مثالهایی را که می شناسید مطرح کنید تا در درک مفاهیم به شما کمک کند. و به این نکته توجه کنید که :
 بین خواندن یک مطلب و فهمیدن آن تفاوت زیادی است .
 ** روش R4SQ یا پس ختام:
1- S : مرحله ی بررسی اجمالی
فعالیت های لازم در این مرحله:
- به عناوین اصلی و فرعی فصل نگاه کنید.
- به پاراگراف های نتیجه یا خلاصه ی بحث (اگر هست) توجه کنید.
- سعی کنید در این مرحله برداشت کلی از مطالب مطرح شده کسب کنید.
- در این مرحله علاوه بر عناوین به هدف ها و جملات ابتدایی پاراگراف ها که معمولاً نویسنده در آن خلاصه  یا اساس مباحث مطرح شده در پاراگراف را آورده توجه کنید.
- به جملاتی که با حروف درشت یا حروف با خط متفاوت و یا پر رنگ تر مطرح شده اند دقت کنید.
2- Q : مرحله ی سوال
فعالیت های لازم در این مرحله:
- برای هر تیتر اصلی و فرعی سوالی مطرح کنید.
- برای هر قسمت یا پاراگراف که در آن موضوع مهمی مطرح شده سوالی طرح کنید.
- در این قسمت می توانید سوالات را در حاشیه کتاب بنویسید. تا در حین مطالعه، به مباحث مربوط به آن ها دقت بیش تری داشته باشید.
3- 1R : مرحله ی خواندن
فعالیت های لازم در این مرحله:
- مطلب یا موضوع را بخوانید.
- سعی کنید به سوالات مطرح شده پاسخ دهید.
- سرعت مطالعه ی خود را با توجه به آسانی و دشواری متن انتخاب کنید.
4- 2R : مرحله ی تفکر
- سعی کنید مطالبی را که می خوانید بفهمید.
- در مورد مطالب خوانده شده برای مدتی فکر کنید.
- نکات فرعی را به نکات اصلی پیوند دهید.
- اگر مساله ای مطرح شده به آن جواب دهید.
5- 3 R : مرحله ی از حفظ گفتن
- پس از پایان هر پاراگراف یا هر قسمت مطالب آن را برای خود بازگو کنید.
- در ازبرخواندن، مطالب را به زبان خودتان و یا جملات و کلمات آشنا بیان کنید.
- اگر نتوانستید مطلب را برای خودتان بازگو کنید، دوباره با دقت بیش تری آن  مطلب را بخوانید و در مورد آن تفکر کنید.
6- 4R : مرحله ی مرور کردن
- وقتی تمام فصل یا کل مطلب را به  پایان رساندید آن را مرور کنید.
- بهترین راه مرور این است که بدون مراجعه به متن سعی کنید به سوالات مطروحه پاسخ دهید.
- قسمت هایی را که نتوانستید پاسخ دهید دوباره بخوانید.
- مرورهای بعدی را مطابق آن چه در فصل دوم بیان شده عمل کنید.