روشهای مطالعه و تحقیق

روشهای مطالعه و تحقیق  
انسان‌هایی که ما می‌شناسیم و با آنها در ارتباط هستیم، بر اثر یادگیری، مطالعه و تحقیق به آنچه که هستند، رسیده‌اند. یکی از اموری که هر جوینده و اهل علم و دانشی با آن سروکار دارد و همواره در طول زندگی به آن نیازمن است، مطالعة مداوم و افزایش معلومات و اطلاعات است.اگر علم و دانش اندک انسان، با مطالعه و یادگیری، تحقیق و جستجو تکمیل نشود و رو به افزایش نگذارد‏‏‏‏‏‏، انسان قادر نخواهد بود که از عالم تاریک جهل و بی‌خبری قدم به دنیای روشن علم و دانش و آگاهی بگذارد و از حقایق عالم هستی باخبر و از آنها بهره‌مند گردد. بنابراین مطالعه و جستجو و تحقبق و یادگیری در علوم و معارف که وسیلة پیشرفت معنوی و تکامل روحی انسان است،‌ باید به عنوان یکی از برنامه‌های اساسی زندگی هر شخص تلقّی شود و نسبت به آن توجه و عنایت دایم مبذول دارد..

در میان اقشار مختلف مردم کسانی که با امر خطیر و ظریف تعلیم و تربیت و پرورش انسانها سروکار دارند، نیاز بیشتری به مطالعه و خواندن و یادگیری دارند زیرا انسان تا وقتی از تسلط و تبحرکافی در موضوعی بهره‌مند نباشد قادر به تعلیم دادن آن به دیگران و یا پرورش و تربیت دیگران در جهت آن نخواهد بود.
دانشجویان مخصوصاً دانشجویان رشته‌های مختلف تربیت دبیری که در آینده و ظیفة آموزش را به عهده خواهند گرفت، باید شیوه‌های صحیح مطالعه و تحقیق را به خوبی شناخته و حتی خود در دوران تحصیل از این شیوه‌ها و فنون علمی استفاده کرده تا به عنوان تجربه بعدها بتوانند این فنون را به دانش‌آموزان خود آموزش دهند.

می‌دانیم که روان‌شناسی یادگیری در طول چند سال اخیر به پیشرفت‌های عظیمی دست یافته است و به دیدگاه‌های تازه‌ای نسبت به مطالعه و یادگیری رسیده است. نظریه‌ها و روش‌های جدید یادگیری و مطالعه که عمدتاً از «روان‌شناسی خبرپردازی» سر بر آورده‌اند، در بسیاری مواقع مکمل نظریه‌ها و روش‌های قدیمی هستند اما در بعضی موارد با آنها متفاوتند. برای نمونه بنا به نظریه‌های قدیمی خواندن که در کتب مختلف «روش‌های مطالعه» زیر بنای روش تندخوانی قرار ظگرفته چنین فرض شده است که سرعت مطالعه وابسته به حرکات سریع چشم است. یعنی هر چقدر چشم سریع‌تر از روی کلمات بگذرد، ذهن نیز سریع‌تر اطلاعات موجود در کلمات را درک می‌کند. بر خلاف این نظریه، در روان‌شناسی یادگیری جدید که از رویکرد «خبرپردازی اطلاعات» سرچشمه می‌گیرد، این گونه استدلال می‌شود که عامل مهم در سرعت مطالعه، پردازش اطلاعات در ذهن خواننده است. یعنی هرچه ذهن آدمی اطلاعات دریافتی را سریع‌تر پردازش کند، سرعت درک و بر اساس آن سرعت مطالعة او نیز بیشتر خواهد بود. دکتر علی اکبر سیف (1376) به نقل از جکسون و مک‌کللند (1979) گفته است : «تفاوت‌های فردی افراد در خواندن به فرایند پردازش اطلاعات مرکزی وابسته است نه به فرایندهای حسی پیرامونی.» بنابراین در اموزش تندخوانی به افراد به جای تأکید بر فنون متداول یعنی الگوهای حرکت چشم، طول مدت مکث چشم بر روی کلمات و میدان ادراک، بهتر است روش‌ها و فنون پردازش اطلاعات آموزش داده شوند . در مورد کارایی دوره‌های تندخوانی ادعاهای زیادی می‌شود، اما وقتی این ادعاها در شرایط بسیار کنترل شده ارزیابی می‌شوند، بی پایه از آب در می‌آیند
(براهنی و همکاران به نقل از کارور- 1981) با این حال اشخاصی که دوره‌های تندخوانی را گذرانده‌اند غالباً بر این باورند که مهارت های آنها در امر خواندن به میزان در خور توجهی پیشرفت کرده است. چنین باوری ممکن است به یک معنا تا حدودی هم درست باشد. با مرور سریع مطالب به قصد آشنایی با مفاهیم اصلی، خوننده می‌تواند اطلاعات زیادی به دست آاورد و در مواردی بخش عمدة مطالبی را که نویسنده در نظر داشته است، استنباط کند. در واقع برخی نوشته‌ها چنان عاری از اطلاعات تازه‌اند که مرور سریع آنها کافی است

. اما در مورد متونی‌که حاوی اطلاعات تازه و بحث انگیزند، شواهدی حاکی از کارایی تندخوانی در دست نیست. در چنین شرایطی، خوننده باید چشم خود را روی تقریباً تک‌تک کلمات متن تثبیت کند تا بتواند مطلب را بفهمد .

آیا این یافته‌ها به آن معناست که هیچ راهی برای افزیش مهارت خواندن وجود ندارد؟ بر خلاف این نظر، می‌دانیم که شخص هر قدر بیشتر مطالعه کند، مهارت او در خواندن بیشتر می‌شود و این امر به ویژه در مورد کودکان خرد سال بیشتر صادق است. اما هرگونه تلاش عمدی برای تندخوانی تنها این نتیجه را دارد که از میزان فهم مطلب کاسته شود، و به علاوه این نوع تمرین اجباری به بهبود مهارت در خواندن نمی‌انجامد.

پس درمورد ادعاهای مبنی بر اثر بخشی دوره‌های تند خوانی چه می‌توان گفت؟ در مورد بعضی از این دوره‌ها ادعا شده که به کمک آنها سرعت خواندن به سه برابر یا بیشتر می‌رسد بی‌آن‌که از میزان درک مطلب کاسته شود. چنین ادعایی به قول براهنی(به نقل از اتکینسون و هیلگارد - 1983) بی‌پایه به نظر می‌رسد. از طرفی در بعضی از این دوره‌ها چیزهایی آموزش داده می‌شود که بهتر است آنها را فنون مرور کردن نامید تا شیوه‌های تندخوانی با توجه به مطالب فوق مؤلف در این کتاب که کلاً مطالب آن بر مبنای سر فصل‌های درس«مقدمات روش‌های مطالعه و پژوهش» ویژة دوره‌های تربیت معلم جمع آوری نموده است، ابتدا به بررسی فنون مطالعه وشرایط یادگیری پرداخته بررسی کرده و بالاخره روش‌های تحقبق را ارائه نموده است. در پایان خاطر نشان می‌سازد که نوشتة حاضر خالی از اشکال نخواهد بود