کتاب درمانی چیست ؟

کتاب درمانی چیست ؟
کتاب درمانی یک واژه قدیمی است. مفهوم اساسی کتاب درمانی، بازپروری از راه خواندن است. فکر کتاب درمانی از آن جا بر می خیزد که انسان به تعیین هویت با دیگران از راه ادبیات و هنر علاقمند است. کتاب درمانی تعامل بین خواننده و ادبیات است. در روش درمان با کتاب، مطالب خواندنی که در اختیار خواننده قرار می‌گیرد، تاثیر درمانی و شفابخشی دارد.
اگرچه این مفهوم طیف گسترده ای از کاربری ها را در بر می گیرد، در این بخش ما تنها به کاربری آن در گستره کودکان و نوجوانان در بحران می پردازیم: زمانی که کودکان و نوجوانان با مشکلات اجتماعی، احساسی یا شخصی رو به رو هستند و نیاز به کتاب درمانی دارند.
متخصصین رشد و پرورش کودکان، بارها، کتاب درمانی را برای مواردی که کودکان در فشارهای روحی مانند بستری بودن در بیمارستان، از دست دادن دوست و جدایی والدین،‌ یا در شرایط جنگ و رخداد های طبیعی همچون سیل و زلزله قرار می گیرند، توصیه کرده‌اند. ادبیات می‌تواند کودکان را در درک عواطف خود، همذات‌پنداری با شخصیت‌هایی که احساس‌های مشابه را تجربه می‌کنند و نیز کسب بینشی نوین نسبت به چگونگی برخورد دیگران با همان مشکلات، یاری رساند.کتاب می‌تواند نقشی همچون آینه را برای کودکان بازی کند؛ به این معنا که بازتاب‌‌دهنده‌ی ویژگی‌های ظاهری، روابط، احساس‌ها، اندیشه‌های آن‌ها در پیرامونشان باشد. همچنین کتاب می‌تواند چون پنجره‌ای رو به جهان باشد که کودکان را به نگاه فراتری از خود و پیرامون‌شان دعوت کند تا با شخصیت‌ها و شرایط پیوند برقرار نمایند.
ادبیات به چهار شیوه در رشد عاطفی کودکان سهیم می‌شود. نخست، ادبیات به کودکان ثابت می‌کند که در بسیاری از احساس‌ها مانند دیگران هستند و این ‌که بروز این احساس‌ها و عواطف در آن‌ها امری عادی و طبیعی است. دوم، ادبیات، هرگونه احساس را از نقطه‌نظرهای گوناگون به بررسی می‌گیرد و تصویری کامل از آن به دست می‌دهد و برپایه‌ی اصولی، آن احساس ویژه را شناسایی می‌کند. سوم، کنش‌های شخصیت‌های گوناگون نقطه‌نظرهایی را برای شیوه‌های برخورد با عواطفی ویژه ارائه می‌دهد. چهارم، ادبیات به روشنی نشان می‌دهد که هر فرد عواطف گوناگونی را تجربه می‌کند و دیگر این ‌که این عواطف گاهی در تضاد و کشمکش با یکدیگر قرار می‌گیرند.
کودکان هنگام کتاب درمانی سه فرایند را تجربه می کنند: فرایند همانند سازی، فرایند پالایش روانی و فرایند بینش درون.
 از آن جا که کودکان و نوجوانان در بیشتر موارد خود را به جای شخصیت های کتاب یا قهرمان های  اصلی داستان می گذارند، چنانچه در پروژه های کتاب درمانی، کتاب های مناسبی گزینش شوند، همانند سازی به آن ها کمک می کند تا مشکلات خود را شناسایی کنند و هنگامی که در می یابند در رویارویی با این گونه مشکلات تنها نیستند،‌ احساس آرامش و امنیت می کنند و از تنهایی و تشویش آن ها کاسته می شود. زمانی که این همانند سازی صورت گرفت،‌ فرایند پالایش روانی نیز انجام می شود. کودک و نوجوان از جنبه احساسی در گیر داستان می شود و می تواند احساسات خود را در شرایطی امن بروز دهد. با همانند سازی و پالایش روانی، کودک و نوجوان برای تجزیه و تحلیل مشکلات خود توانمندتر می شود. این گونه تحلیل ها سبب افزایش آگاهی و در ک عمیق تر آن ها از خود و ارتباط با دیگران می شود. این خود آگاهی کودک و نوجوان را قادر می سازد تا دریافت های خود را از رخدادها دگرگون کند و رفتارهایش را بهبود بخشد.
کتاب درمانی می تواند به شکل انفرادی و یا گروهی انجام شود. در کتاب درمانی های انفرادی، ‌کتابی برای یک فرد خاص با یک نیاز ویژه برگزیده می شود. آن کودک یا نوجوان خاص می تواند کتاب را خود بخواند یا برایش خوانده شود. فعالیت هایی که پس از خواندن کتاب طراحی شده اند به شکل انفرادی با آن کودک و یا نوجوان انجام شود. کودک و یا نوجوان درباره آن کتاب با آموزگار، کتابدار و یا هر فرد بزرگسال که با او کار می کند، می تواند گفت و گو کند،‌ گزارشی درباره داستان بنویسد و یا احساسات خود را به شکل هنر نقاشی یا هر گونه دیگر از هنر بیان کند. در این پروسه کودک و نوجوان از فشار های احساسی رها می شود و در ضمن با تحلیل ارزش های اخلاقی و برانگیخته شدن تفکر انتقادی در او، بر خود آگاهی او افزوده می شود و می تواند ارزیابی های شخصی و اجتماعی خود را بهبود بخشد. نتیجه آن خواهد شد  که او رفتارش را بهبود بخشد و بتواند موضوع های مهم زندگی را درک کند.
در کتاب درمانی های گروهی، کودکان و نوجوانان داستانی را بلند می خوانند یا برایشان کتابی خوانده می شود. گفت و گوی گروهی و فعالیت های جمعی در پی این خواندن انجام می شود. آن ها در این بحث ها در می یابند که تنها نیستند و می توانند مشکلات خود را با دیگران سهیم شوند. 
اگرچه کتاب درمانی برای حل مشکلات کودکان در بحران است، اما تنها به این موارد محدود نمی شود. به طور کلی ادبیاتی که زندگی کودکان را بازتاب می دهد، می تواند کودکان را در حل مشکلات و ناشناخته های زندگی خود یاری دهد.
گام های کتاب درمانی
• شناسایی نیازهای کودکان و نوجوانان مورد هدف
• گزینش مواد مناسب:
- کتاب ها باید در سطح درک و علاقه کودکان باشند.
- درونمایه داستان ها با نیازهای کودکان منطبق باشند.
• طرح داستان باید واقعگرا باشد و خلاقیت کودکان را درحل مشکلات برانگیزاند.
طراحی فضا و زمان نشست ها (از پیش مخاطبان را درباره چگونگی گرداندن جلسه آگاه کنید).
• طراحی فعالیت های پس از کتاب خوانی
 - گفت و گو درباره داستان یا کتاب
 - نوشتن درباره کتاب یا داستان،‌ نقاشی و اجرای نمایش
• برانگیختن کودکان برای فعالیت ها بیشتر (پرسش های بیشتر درباره موضوع کتاب یا داستان).
• اختصاص زمان استراحتی به کودکان – دادن فرصتی برای واکنش آن ها به داستان 
• معرفی فعالیت های بیشتر :
- بازگویی دوباره داستان
- گفت و گوی عمیق تر درباره داستان (برای نمونه می توان  درباره کارهای درست و غلط شخصیت های اصلی، ضعف و قوت آن ها، درباره اصول اخلاقی و قوانین  بیشتر گفت و گو کرد).
- فعالیت های هنری (صحنه هایی از داستان را تصویرگری کنند، با استفاده از کلاژ عکس و روزنامه تصویرهایی از داستان را بازنمایی کنند).  
- نوشتن خلاق (برای نمونه داستان را به شکل دیگری بازنویسی کنند، ‌تصمیم های شخصیت های داستان را تجزیه و تحلیل کنند)
- نمایش خلاق (نقش بازی کنند، و یا با ساختن عروسک های داستان، آن را به شکل نمایش عروسکی اجرا کنند)
گزینش کتاب :
گزینش کتاب در جلسه های کتاب درمانی یکی از دشوارترین و حساس ترین مراحل به شمار می آید. بزرگسالانی که جلسات کتاب درمانی را برای کودکان و نوجوانان به شکل فردی یا گروهی ساماندهی می کنند، باید از یکسو با مشکلات گروه مخاطبان آشنا باشند و از سوی دیگر با شناحتی که از کتاب های کودکان و نوجوانان دارند بتوانند بهترین گزینش ها را برای کتاب درمانی داشته باشند. برای نمونه اگر کودک خردسالی از تنهایی یا تاریکی بترسد، فرد بزرگسال می تواند کتاب «خرس کوچولو، خوابت نمی برد؟» اثر مارتین ودل را که بر ترس خرس کوچولو از تاریکی متمرکز می‌شود، برگزیند. در این کتاب دلسوزی، مهربانی و درک خرس بزرگ، به خرس کوچک کمک می‌کند تا بر ترس خود چیره شود.
از این گونه کتاب ها که مشکلات کودکان و نوجوانان را بازتاب می دهند، بی شمارند. تنها باید دانست کدام کتاب برای کدام مشکلات گزینش شود و در اختیار مخاطبان قرار گیرد .
منابع:
Nola Kortner Aiex.”Bibliotherapy” . ERIC Clearinghouse on reading, English, and communication Digest 82.
Mardziah Hayati Abdullah(2002) “ What is Bibliotherapy?” ERIC Clearinghouse on reading, English, and communication Digest 177,EDO-CS-02-08[2]

کتاب درسی را چگونه باید خواند ؟

کتاب درسی را چگونه باید خواند ؟
 
در این نوشتار ، روشی برای خواندن و مطالعه مطالب کتاب های درسی ارائه می شود که معرف به روش پ س خ ب ا ( پس خبا ) می باشد . این روش به نظر می رسد شیوه موثری برای بهتر فهمیدن و بهتر حفظ کردن مفاهیم و اطلاعات کلیدی است . نام این روش برگرفته از نخستین حرف نام هر یک از مراحل پنجگانه در مطالعه متون : پیشخوانی ،سوال کردن ، خواندن ، به خود پس دادن ؛ و آزمودن است. دو مرحله اول و آخر ویژه بررسی سراسری هر فصل از کتاب هستند و سه مرحله میانی اختصاص به هر بخش اصلی از هر فصل دارند .
مرحله پ یا پیش خوانی
نخست به مرور کلی فصل معینی از کتاب می پردازید تا با موضوعات کلی مطرخح شده در آن آشنا شوید . برای این منظور فهرست مطالب فصل را می خوانید . سپس مطالب فصل را مرور می کنید که طی آن ، عناوین بخش های اصلی و فرعی فصل را مورد توجه قرار می دهید ، و تصاویر و نمودارها را از نظر می گذرانید . مهمترین نکته در مرحله پیش خوانی این است که پس از مرور مطالب فصل ، چکیده پایانی فصل را با دقت مطالعه کنید و روی هر یک از نکاتی که در آن آمده تامل کنید . در این مرحله ممکن است سوال هایی به ذهنتان خطور کند که پس از خواندن متن کامل فصل بتوانید به آنها پاسخ دهید . این مرحله ، تصویری کلی از مطالب فصل و سازمان بندی آن به دست می دهد .
مرحله س یا سوال کردن
همان طور که قبلا گفته شد ، مراحل سوال کردن ، خواندن و به خود پس دادن ویژه هر بخش عمده هر فصل است . بخش های هر فصل از کتاب مورد نظرتان را یکی یکی در نظر بگیرید ، هر سه مرحله سوال کردن ، خواندن و به خود پس دادن را در مورد هر فصل اعمال کنید . سپس به بخش بعدی کتاب بپردازید . قبل از مطالعه مطالب هر بخش ، نخست عنوان آن بخش و عنوان های فرعی آن را بخوانید . سپس در حین خواندن مطالب هر بخش ، موضوعات مهم آن را به صورت یک یا چند سوال در نظر بگیرید که بعدا باید به آنها پاسخ بدهید : از خود بپرسید : ` نویسنده در این بخش چه مفاهیم مهمی را در نظر داشته است ؟ ` مقصود از مرحله سوال کردن نیز همین است .
مرحله خ ( خواندن ) :
در این مرحله ، مطالب هر بخش از فصل را برای آگاهی از معنا و مفهوم آن با دقت بخوانید و ضمن خواندن ، سعی کنید به سوال هایی که در مرحله سوال کردن مطرح شده بود ، پاسخ دهید . در باره مطالبی که می خوانید تامل کنید و بکوشید بین آن مطالب و اطلاعات قبلی خود ارتباط برقرار کنید . می توانید زیر واژه ها یا عبارت های اصلی خط بکشید ، اما میزان آن از 10 تا 15 درصد متن تجاوز نکند . اگر مقصود از خط کشیدن زیر مطالب ، مشخص کردن واژه ها یا عبارت های اصلی برای مرور بعدی باشد ، خط کشیدن زیادی زیر مطالب ، مغایر با چنین هدفی است. تا وقتی تمام مطالب بخش معینی را نخوانده اید یا با همه مفاهیم اصلی آشنا نشده اید و اهمیت نسبی آنها را ارزیابی نکرده اید ، یادداشت بر ندارید .
مرحله ب ( به خود پس دادن )
 پس از خواندن هر بخش ، سعی کنید مفاهیم اصلی را به خاطر بیاورید و اطلاعات را از حفظ با خود بگویید . مفاهیم را به زبان خودتان بازگو کنید و اطلاعات را ترجیحا با صدای بلند و اگر تنها نیستید ، زیر لب تکرار کنید . مطالبی را که به یاد می آورید با متن کتاب تطبیق دهید تا مطمئت شوید که آنها را کامل و درست حفظ کرده اید . به کمک روش به خود پس دادن مطالب ، به کمبود اطلاعات خود پی می برید و می توانید آنها را در ذهن خود سازماندهی کنید . پس از آن که بخشی از فصل را به این شیوه مطالعه کردید ، به بخش بعدی بپردازید و دوباره مراحل سوال کردن ، خواندن . به خود پس دادن را تکرار کنید .
مرحله آ ( آزمون )
 پس از خواندن مطالب فصل باید به آزمون و مرور مطالب بپردازید . با مراجعه به یادداشت هایتان ، ببینید چه مقدار از مفاهیم اصلی را به یاد دارید . سعی کنید بفهمید چه پیوندی بین مطالب مختلف وجود دارد و این مطالب چگونه در فصل ، سازمان بندی شده اند . در مرحله آزمون ممکن است مجبور شوید فصل را مرور کنید تا صحت مفاهیم و مطالب اصلی حفظ شده را وارسی شود . در این مرحله باید چکیده فصل رابخوانید و ضمن آن جزئیات مربوط به هر یک از نکات چکیده را در نظر آورید . مرحله آزمون را هرگز به شب امتحان موکول نکنید . نخستین مرور مطالب فصل باید بلافاصله پس از خواندن آن انجام شود .
پژوهش های بسیاری حاکی از وجود فواید فراوان در روش پس خبا بوده و مسلما این روش کارآمدتر از روش روخوانی ساده مطالب است . در این روش مخصوصا به خود پس دادن مطالب ، نقش بسیار مهمی دارد . اختصاص بخش عمده طول مدت مطالعه به یاد آوری فعال مطالب بهتر از آن است که تمام وقت خود را صرف خواندن و بازخوانی مطلب کنید . بررسی ها موید این نکته اند که خواندن چکیده فصل بیش از مطالعه سراسر فصل ، کار آمدی دارد . خواندن چکیده پیش از خواندن مطالب فصل، چشم اندازی کلی از فصل فراهم می کند که خواننده را در سازمان دهی مطالب در حین خواندن مطالب یاری می دهد . حتی اگر نخواهید روش پس خبا را به طور کامل دنبال کنید ، بهتر است از فواید به خود پس دادن مطلب و نیز مطالعه چکیده فصل پیش از خواندن مطالب فصل غفلت نورزید . 

روشهای مطالعه و تحقیق

روشهای مطالعه و تحقیق  
انسان‌هایی که ما می‌شناسیم و با آنها در ارتباط هستیم، بر اثر یادگیری، مطالعه و تحقیق به آنچه که هستند، رسیده‌اند. یکی از اموری که هر جوینده و اهل علم و دانشی با آن سروکار دارد و همواره در طول زندگی به آن نیازمن است، مطالعة مداوم و افزایش معلومات و اطلاعات است.اگر علم و دانش اندک انسان، با مطالعه و یادگیری، تحقیق و جستجو تکمیل نشود و رو به افزایش نگذارد‏‏‏‏‏‏، انسان قادر نخواهد بود که از عالم تاریک جهل و بی‌خبری قدم به دنیای روشن علم و دانش و آگاهی بگذارد و از حقایق عالم هستی باخبر و از آنها بهره‌مند گردد. بنابراین مطالعه و جستجو و تحقبق و یادگیری در علوم و معارف که وسیلة پیشرفت معنوی و تکامل روحی انسان است،‌ باید به عنوان یکی از برنامه‌های اساسی زندگی هر شخص تلقّی شود و نسبت به آن توجه و عنایت دایم مبذول دارد..

در میان اقشار مختلف مردم کسانی که با امر خطیر و ظریف تعلیم و تربیت و پرورش انسانها سروکار دارند، نیاز بیشتری به مطالعه و خواندن و یادگیری دارند زیرا انسان تا وقتی از تسلط و تبحرکافی در موضوعی بهره‌مند نباشد قادر به تعلیم دادن آن به دیگران و یا پرورش و تربیت دیگران در جهت آن نخواهد بود.
دانشجویان مخصوصاً دانشجویان رشته‌های مختلف تربیت دبیری که در آینده و ظیفة آموزش را به عهده خواهند گرفت، باید شیوه‌های صحیح مطالعه و تحقیق را به خوبی شناخته و حتی خود در دوران تحصیل از این شیوه‌ها و فنون علمی استفاده کرده تا به عنوان تجربه بعدها بتوانند این فنون را به دانش‌آموزان خود آموزش دهند.

می‌دانیم که روان‌شناسی یادگیری در طول چند سال اخیر به پیشرفت‌های عظیمی دست یافته است و به دیدگاه‌های تازه‌ای نسبت به مطالعه و یادگیری رسیده است. نظریه‌ها و روش‌های جدید یادگیری و مطالعه که عمدتاً از «روان‌شناسی خبرپردازی» سر بر آورده‌اند، در بسیاری مواقع مکمل نظریه‌ها و روش‌های قدیمی هستند اما در بعضی موارد با آنها متفاوتند. برای نمونه بنا به نظریه‌های قدیمی خواندن که در کتب مختلف «روش‌های مطالعه» زیر بنای روش تندخوانی قرار ظگرفته چنین فرض شده است که سرعت مطالعه وابسته به حرکات سریع چشم است. یعنی هر چقدر چشم سریع‌تر از روی کلمات بگذرد، ذهن نیز سریع‌تر اطلاعات موجود در کلمات را درک می‌کند. بر خلاف این نظریه، در روان‌شناسی یادگیری جدید که از رویکرد «خبرپردازی اطلاعات» سرچشمه می‌گیرد، این گونه استدلال می‌شود که عامل مهم در سرعت مطالعه، پردازش اطلاعات در ذهن خواننده است. یعنی هرچه ذهن آدمی اطلاعات دریافتی را سریع‌تر پردازش کند، سرعت درک و بر اساس آن سرعت مطالعة او نیز بیشتر خواهد بود. دکتر علی اکبر سیف (1376) به نقل از جکسون و مک‌کللند (1979) گفته است : «تفاوت‌های فردی افراد در خواندن به فرایند پردازش اطلاعات مرکزی وابسته است نه به فرایندهای حسی پیرامونی.» بنابراین در اموزش تندخوانی به افراد به جای تأکید بر فنون متداول یعنی الگوهای حرکت چشم، طول مدت مکث چشم بر روی کلمات و میدان ادراک، بهتر است روش‌ها و فنون پردازش اطلاعات آموزش داده شوند . در مورد کارایی دوره‌های تندخوانی ادعاهای زیادی می‌شود، اما وقتی این ادعاها در شرایط بسیار کنترل شده ارزیابی می‌شوند، بی پایه از آب در می‌آیند
(براهنی و همکاران به نقل از کارور- 1981) با این حال اشخاصی که دوره‌های تندخوانی را گذرانده‌اند غالباً بر این باورند که مهارت های آنها در امر خواندن به میزان در خور توجهی پیشرفت کرده است. چنین باوری ممکن است به یک معنا تا حدودی هم درست باشد. با مرور سریع مطالب به قصد آشنایی با مفاهیم اصلی، خوننده می‌تواند اطلاعات زیادی به دست آاورد و در مواردی بخش عمدة مطالبی را که نویسنده در نظر داشته است، استنباط کند. در واقع برخی نوشته‌ها چنان عاری از اطلاعات تازه‌اند که مرور سریع آنها کافی است

. اما در مورد متونی‌که حاوی اطلاعات تازه و بحث انگیزند، شواهدی حاکی از کارایی تندخوانی در دست نیست. در چنین شرایطی، خوننده باید چشم خود را روی تقریباً تک‌تک کلمات متن تثبیت کند تا بتواند مطلب را بفهمد .

آیا این یافته‌ها به آن معناست که هیچ راهی برای افزیش مهارت خواندن وجود ندارد؟ بر خلاف این نظر، می‌دانیم که شخص هر قدر بیشتر مطالعه کند، مهارت او در خواندن بیشتر می‌شود و این امر به ویژه در مورد کودکان خرد سال بیشتر صادق است. اما هرگونه تلاش عمدی برای تندخوانی تنها این نتیجه را دارد که از میزان فهم مطلب کاسته شود، و به علاوه این نوع تمرین اجباری به بهبود مهارت در خواندن نمی‌انجامد.

پس درمورد ادعاهای مبنی بر اثر بخشی دوره‌های تند خوانی چه می‌توان گفت؟ در مورد بعضی از این دوره‌ها ادعا شده که به کمک آنها سرعت خواندن به سه برابر یا بیشتر می‌رسد بی‌آن‌که از میزان درک مطلب کاسته شود. چنین ادعایی به قول براهنی(به نقل از اتکینسون و هیلگارد - 1983) بی‌پایه به نظر می‌رسد. از طرفی در بعضی از این دوره‌ها چیزهایی آموزش داده می‌شود که بهتر است آنها را فنون مرور کردن نامید تا شیوه‌های تندخوانی با توجه به مطالب فوق مؤلف در این کتاب که کلاً مطالب آن بر مبنای سر فصل‌های درس«مقدمات روش‌های مطالعه و پژوهش» ویژة دوره‌های تربیت معلم جمع آوری نموده است، ابتدا به بررسی فنون مطالعه وشرایط یادگیری پرداخته بررسی کرده و بالاخره روش‌های تحقبق را ارائه نموده است. در پایان خاطر نشان می‌سازد که نوشتة حاضر خالی از اشکال نخواهد بود

عوامل مؤثر دیگر در مطالعه

عوامل مؤثر  دیگر در مطالعه
 - پیش از شروع به مطالعه حال و هوای مطالعه را در خود ایجاد کرده و تا پایان زمان مطالعه آن را حفظ کنید.
- در هنگام مطالعه به معانی جملات و کلمات دقت داشته باشید.
- مفهوم پاراگراف جدید را با مطالب موجود در حافظه ی خود پیوند دهید.
- اگر در هنگام مطالعه به برخی از اصطلاحات و عبارات ناآشنا و مبهم برخورد کردید با استفاده از فرهنگ لغت معانی آنها را درک کنید.
- و همانطور که مطرح شد به این نکته ی مهم دقت داشته باشید که :
 هیچ جلسه ی مطالعه را بدون مرور و بازگویی مطالب کلی آن برای خودتان به پایان نرسانید.
 
- در هنگام از بَرخوانی و از حفظ گفتن مطالب سعی کنید از مطالب یک تصویر ذهنی همانطور که در فصل دوم بیان شد بسازید.
- در هنگام مطالعه همواره به این سؤالات توجه کنید.
* اهمیت این مطلب در چیست؟
* این مطلب با چه مطالبی از آموخته های قبلی من مرتبط است؟
* آیا این مطلب را فهمیده ام؟
* آیا می توانم به سؤالات و مسائل مربوط به این بحث پاسخ دهم؟
* مطالب جدید با چه مطالبی تشابه و با چه مباحثی در تضاد است؟
* مطالب جدید زیرمجموعه ی چه مطالب کلی هستند؟
پس دقت داشته باشید که :
 خواندن یک مطلب و فهمیدن آن متفاوت است پس سعی کنید در هنگام مطالعه بفهمید نه فقط بخوانید.
 - سعی کنید در مرحله ی مرور درصد یادگیری خود را تعیین کنید و نواقص یادگیری خود را جبران کنید.
- در هنگام مطالعه نکات عمده و اصلی مطالبی را که می خوانید خلاصه نویسی کرده و سپس آنها را منظم و مرتب و در صورت امکان دسته بندی کنید.
فعالیت های مطالعه:
1- فعالیت های قبل از مطالعه:
- تنظیم برنامه و ساعات کار منظم
- ایجاد حال و هوای مناسب جهت مطالعه
- ایجاد علاقه به موضوع مطالعه
- تصمیم و تلاش برای فهمیدن مطالب
- استفاده از فرصت ها و زمان مناسب جهت مطالعه
- استفاده از محیط مناسب برای مطالعه: همچون اتاق مناسب، نور کافی، تهویه ی مناسب و .....
- وسایلی که در هنگام مطالعه نیاز دارید مانند کاغذ و قلم و .... را فراهم کنید.
- عدم خستگی، گرسنگی و خواب آلودگی
2- فعالیت های در حین مطالعه:
- استفاده از فنون و روش های صحیح مطالعه
- واکنش فعال نسبت به مبحث مورد مطالعه
- یادداشت برداری، خلاصه نویسی و فیش برداری
- طرح سوال به صورت سریع
- خط کشیدن و علامت گذاشتن نکات مهم
- حاشیه نویسی
- تمرکز و تفکر روی مبحث مورد مطالعه
- تفکر بر روی مباحث
- توجه به کیفیت به جای کمیت
- هرگاه فکرتان از موضوع منحرف شد، دست از مطالعه بردارید. ابتدا به حالت تمرکز برگردید و سپس مطالعه را ادامه دهید.
3- فعالیت های بعد از مطالعه:
- انجام مرور بلافاصله بعد از مطالعه
-  ایجاد یک تصویر کلی از مباحث خوانده شده در ذهن
- انجام مرورها با فواصل زمانی مناسب (به فصل دوم مراجعه شود.)
- استراحت و آمادگی جهت مطالعه ی بعدی
 فیش برداری
 فیش قطعه کاغذ سفیدی است که روی آن مطالبی یادداشت می شود تا به موقع مورد استفاده قرار بگیرد. اندازه استاندارد فیش ها معمولاً 15   10 سانتی متر که برابر یک چهارم کاغذ   4 A  می باشد.
از این فیش های مطالعاتی می توانید جهت لغت آموزی (در دروس ادبیات ، عربی و زبان انگلیسی ) و یادگیری مفاهیمی که نیاز به مرور بیشتری دارند استفاده کنید. زیرا حمل و نقل این فیش ها راحت است و می توانید از آنها در اوقات مرده ای مانند ساعات تفریح ، هنگام نشستن در اتومبیل یا اتوبوس برای رسیدن به کلاس درس و... استفاده کنید. این امر نقش مهمی در استفاده از فرصت ها نیز دارد.
در فیش برداری به نکات زیر دقت کنید:
1- هر فیش مربوط به یک موضوع یادگرفتنی است .
2- روی فیش سؤال موردنظر و در پشت آن جواب را بنویسید.
مثلاً در لغت آموزی ، لغت را روی کاغذ و معنای آنرا در پشت کاغذ بنویسید. و یا یک سؤال یا یک مفهوم را در یک روی کاغذ و جواب آن  را در پشت کاغذ بنویسید.
از این فیش ها می توانید جهت حفظ و یادگیری فرمول های ریاضی ، فیزیک ، و موازنه های شیمی (سمت چپ موازنه در روی برگ و جواب موازنه یا همان سمت راست موازنه در پشت برگ نوشته شود). از فیش ها بیشتر برای مباحث حفظ کردنی استفاده می شود.
3- مطالب خلاصه شده را می توانید به صورت فیش درآورید. این کار به شما کمک خواهد کرد که با افزایش تعداد دفعات مرور از روی فیش ها به مطالب احاطه یابید.
4- در موقع استفاده از فیش ها، سؤال ها را از روی برگه بخوانید و سعی کنید جوابها را به خاطر بیاورید (به سؤالات بدون نگاه کردن به پشت برگه جواب دهید.)
 روش های نوین مطالعه
روش SQ3R
یکی از روشهای خوب و مؤثر در مطالعه روش R3SQ است که توسط رابینسون ابداع شد. R3SQ از حروف اول پنج مرحله ی تشکیل دهنده این روش بدست آمده است .
مرحله اول- بررسی کنید (survey ) [بررسی اجمالی]
در این مرحله دانش  آموز باید کتاب را ورق بزند، عناوین اصلی و فرعی را ببیند، به جمله های اساسی توجه کند و نتایج فصل ها را مطالعه کند. در این مرحله تصویری کلی از کتاب و آنچه دانش  آموز می خواهد مطالعه کند، در ذهن او نقش می بندد و متوجه می شود که کل مطلب به دنبال بیان چه مفهومی است . [بنابراین در این مرحله عناوین فصل به طور اجمالی مطالعه می شود.]
مرحله دوم-  سؤال کنید. (Question )
در این مرحله از مطالعه خود عناوین اصلی و فرعی و همچنین موضوعات مهم را به سؤال تبدیل کنید. برای این کار مطالعه کننده می تواند از کلماتی مانند چرا، چگونه ، چه کسی ، چه زمانی ، کجا، آیا و... . استفاده کند. این کار به تمرکز دانش  آموز کمک می کند. علاوه بر این سؤال عاملی برای رشد کنجکاوی است . طرح سؤال باعث می شود دانسته های قبلی شما به ذهنتان آمده و با مطالب جدید که مطالعه می شود پیوند بخورد   [که پیوند بین مطالب مطالعه شده و مطالبی که قبلاً به یاد سپرده شده ، باعث ماندگاری مباحث در ذهن می شود.] شما در هنگام مطالعه می توانید با کمی هوشیاری و دقت به سرعت عنوان ها را به سؤال تبدیل کنید.
مرحله سوم- بخوانید (Read )
پس از طراحی سؤالات ، دانش  آموز پاراگراف مربوطه را که در آن پاسخ سؤال نیز می باشد، مطالعه می کند تا بتواند به آن سؤال پاسخ دهد. در هنگام خواندن یک شیوه فعال را پیگیری کنید.
مرحله چهارم- از بَر خوانی کنید (Recite )
پس از مطالعه ی مطالبی که خوانده اید آنها را برای خود از بَر بخوانید. البته در این مرحله بهتر است مباحث کتاب را به زبان خودتان برگردانید و با عبارات و کلمات و فهمیده های خودتان مطلب را برای خویش بازگو کنید. اگر در این مرحله نتوانستید مباحث خوانده شده را برای خود بازگو کنید، دوباره مباحث را مطالعه کنید.
مرحله پنجم- مرور کنید (Review )
پس از اتمام مباحث موردنظر، مباحث خوانده شده را در ذهن مرور کنید و از آنچه این مبحث به شما آموخته یک تصویر کلی در ذهن خود ایجاد کنید. در این مرحله می توانید به ابتدای فصل بازگشته و عناوین اصلی و فرعی را ملاحظه کنید و در ذهن به طور مختصر، پاسخ آنها را مرور کنید.
 
روشR 4 SQیا پس ختام
 در روش R3SQ یک ایراد وجود دارد و آن این است که در آن به تفکر و اندیشیدن توجه نشده است . برای رفع این اشکال در روش مطالعه R4SQ ، مرحله ی تفکر و اندیشیدن به روش قبلی اضافه شده است . این روش شامل مراحل زیر است :
مرحله اول- پیش خوانی (بررسی اجمالی )
مرحله دوم- سؤال
مرحله سوم- خواندن
مرحله چهارم- تفکر (reflect )
مرحله پنجم- از حفظ گفتن
مرحله ششم- مرور کردن
از آنجا که تمام مراحل به غیر از مرحله تفکر کردن مانند شیوه   R3SQ می باشد فقط به توضیح این قسمت می پردازیم .
مرحله چهارم ـ تفکر کردن
در این مرحله پس از طرح سؤال و خواندن پاراگراف ، درباره مطالب آن فکر کنید و سعی کنید مطالبی را که خوانده اید بفهمید و به آن مطالب معنا بدهید. برای آن مطالب مثالهایی را که می شناسید مطرح کنید تا در درک مفاهیم به شما کمک کند. و به این نکته توجه کنید که :
 بین خواندن یک مطلب و فهمیدن آن تفاوت زیادی است .
 ** روش R4SQ یا پس ختام:
1- S : مرحله ی بررسی اجمالی
فعالیت های لازم در این مرحله:
- به عناوین اصلی و فرعی فصل نگاه کنید.
- به پاراگراف های نتیجه یا خلاصه ی بحث (اگر هست) توجه کنید.
- سعی کنید در این مرحله برداشت کلی از مطالب مطرح شده کسب کنید.
- در این مرحله علاوه بر عناوین به هدف ها و جملات ابتدایی پاراگراف ها که معمولاً نویسنده در آن خلاصه  یا اساس مباحث مطرح شده در پاراگراف را آورده توجه کنید.
- به جملاتی که با حروف درشت یا حروف با خط متفاوت و یا پر رنگ تر مطرح شده اند دقت کنید.
2- Q : مرحله ی سوال
فعالیت های لازم در این مرحله:
- برای هر تیتر اصلی و فرعی سوالی مطرح کنید.
- برای هر قسمت یا پاراگراف که در آن موضوع مهمی مطرح شده سوالی طرح کنید.
- در این قسمت می توانید سوالات را در حاشیه کتاب بنویسید. تا در حین مطالعه، به مباحث مربوط به آن ها دقت بیش تری داشته باشید.
3- 1R : مرحله ی خواندن
فعالیت های لازم در این مرحله:
- مطلب یا موضوع را بخوانید.
- سعی کنید به سوالات مطرح شده پاسخ دهید.
- سرعت مطالعه ی خود را با توجه به آسانی و دشواری متن انتخاب کنید.
4- 2R : مرحله ی تفکر
- سعی کنید مطالبی را که می خوانید بفهمید.
- در مورد مطالب خوانده شده برای مدتی فکر کنید.
- نکات فرعی را به نکات اصلی پیوند دهید.
- اگر مساله ای مطرح شده به آن جواب دهید.
5- 3 R : مرحله ی از حفظ گفتن
- پس از پایان هر پاراگراف یا هر قسمت مطالب آن را برای خود بازگو کنید.
- در ازبرخواندن، مطالب را به زبان خودتان و یا جملات و کلمات آشنا بیان کنید.
- اگر نتوانستید مطلب را برای خودتان بازگو کنید، دوباره با دقت بیش تری آن  مطلب را بخوانید و در مورد آن تفکر کنید.
6- 4R : مرحله ی مرور کردن
- وقتی تمام فصل یا کل مطلب را به  پایان رساندید آن را مرور کنید.
- بهترین راه مرور این است که بدون مراجعه به متن سعی کنید به سوالات مطروحه پاسخ دهید.
- قسمت هایی را که نتوانستید پاسخ دهید دوباره بخوانید.
- مرورهای بعدی را مطابق آن چه در فصل دوم بیان شده عمل کنید.

فنون تست زنی در کنکور

فنون تست زنی در کنکور
فنون تست‌زنی، یکی از مهارت‌های لازم در دوران دبیرستان و به خصوص کنکور است. تسلط بر تست‌زنی در موفقیت کنکور تأثیر غیر قابل انکاری دارد. بحث درباره‌ی مجموعه‌ی مهارت‌هایی که منجر به افزایش توانایی عملکرد تستزنی می‌شود، بحثی چند بعدی خواهدبود.
با وجود گستردگی موضوع، سعی می‌کنیم به مواردی بپردازیم که ضروری‌ترهستند. قسمتی ازتوصیه‌های این مقاله عمومی است و برای کلیه‌ی دانش‌آموزان دبیرستانی و کنکوری در نظر گرفته شده‌است. قسمتی از توصیه‌ها هم خاص دروس به صورت جداگانه و تفکیکی است، این مطالب بیشتر به درد کنکوری‌ها می‌خورد.
طراحی وطراحان تست‌ها
با وجود آن که بعضی از افراد و مؤسسات ادعا دارند که روش‌هایی را ابداع کرده‌اند تا کنکوری‌ها حتی بدون حل مسأله یا توجه به صورت مساله و بر اساس قوانین احتمالات بتوانند تست‌ها را درست علامت بزنند، عملا چنین چیزی امکانپذیر نیست و ادعاهایی ازاین قبیل نوعی فرصت طلبی محسوب می‌شوند. طراحی سؤالات تست از یک سری اصول کلی و مشخص تبعیت می‌کند که معمولا طراحان تست‌ها با آنها آشنا هستند. البته این به آن معنی نیست که همه‌ی اصول طراحی تست در سؤالات کنکور رعایت می‌شود و همان گونه که هر ساله بعد از اتمام کنکور عنوان می‌گردد اشکالاتی توسط اهل فن به سؤالات وارد می‌آید. از جمله اصولی که در طراحی سؤالات کنکور رعایت می‌شود در نظر گرفتن سؤالات آسان، متوسط
و مشکل در هر درس است. در مقابل، یکی از اشکالات وارد به طراحی تست‌ها نوع چینش سؤالات است. اصولا باید در هر درس سؤالات ازآسان به مشکل تنظیم شوند، اما ظاهرا در سؤالات کنکور چنین نظمی وجود ندارد و مثلا گاهی  بعد از سؤالات سخت دیفرانسیل، بلافاصله سؤالات سخت گسسته آغاز می‌شود و یا مانند کنکور سال 81  که سؤالات ادبیات با چند سؤال سخت پی در پی شروع شده‌بود.
کلید: در طراحی سؤالات کنکور اصول کلی طراحی تست رعایت می‌شود. بنا بر این برای پاسخ‌گویی به سؤالات به دنبال روش‌های غیر عادی نباشید.
 
آمادگی برای هرنوع احتمال
علی‌رغم  نکته‌ی قبلی، تصور نکنید که همه چیز باید بر وفق مراد پیش رود. متأسفانه بسیاردیده شده‌است که دانش‌آموزانی که با آمادگی خوب درسی در جلسه‌ی کنکور حاضر شده‌اند، به محض مواجهه با چند سؤال سخت پی در پی، سررشته‌ی کار را گم کرده و حتی بقیه را هم نتوانسته‌اند خوب جواب بدهند. این آمادگی ذهنی را در خود ایجاد کنید که ممکن است با هر احتمالی رو به رو شوید. امکان دارد در شرایطی که خوب پیش می‌روید، به ناگاه به یک، دو، سه و یا چند سؤال سخت برخورد کنید، امکان دارد سؤالات یک درس با تست‌های مشکل شروع شود و هرنوع امکان دیگری نیز وجود دارد. در هر حال، شما آمادگی لازم را در خود ایجاد کنید تا دستپاچه نشوید.
کلید: خود را برای مواجهه با هر نوع سؤالی در سر جلسه‌ی کنکور آماده سازید.
 
تست‌های یک ستاره و دو ستاره
بیش‌تر مدرسان کنکورتوصیه می‌کنند وقتی با سؤالات یک درس رو به رو می‌شوید، به این شیوه عمل کنید:
یک به یک سؤالات رابخوانید. به طور متوسط خواندن متن هر سؤال حدود ۱۵ تا 20 ثانیه طول می‌کشد. اگر جواب سؤال و گزینه‌ی درست را می‌دانید، بلافاصله در پرسش‌نامه (و نه پاسخ‌نامه) علامت بزنید و سر سؤال بعدی بروید. به سؤالاتی می‌رسید که جواب آنها را نمی‌دانید. در این جا دو حالت پیش می‌آید:
۱- جواب را نمی‌دانید، ولی می‌دانید که می‌توانید به نتیجه برسید. در کنارسؤال یک ستاره بزنید.
۲- در مورد بعضی از سؤالات هم اصلا جواب را نمی‌دانید و حدس می‌زنید که ارزش وقت‌گذاری ندارد. در کنار این نوع سؤالات دو ستاره بزنید.
به همین ترتیب تا پایان سؤالات آن درس پیش بروید. معمولا درمرحله‌ی اول تعدادی از تست‌ها را با اطمینان درست علامت زده‌اید، که البته در مورد درس‌های متفاوت فرق دارد.
حال، مرحله‌ی دوم را به سؤالات تک ستاره‌ای اختصاص دهید. در این مرحله هم تعدادی ازسؤالات را پاسخ خواهید داد.
در مرحله‌ی سوم به سؤالات دوستاره‌ای بپردازید.
در دروس تخصصی امکان زیادی وجود دارد که وقتی برای سؤالات دوستاره‌ای باقی نماند.
بعد از اتمام این سه مرحله جواب‌های صحیح را یک به یک و با دقت به پاسخ‌نامه منتقل کنید.
کلید: سؤالات هر درس را در سه مرحله‌ی تست‌های با جواب مشخص، یک ستاره‌ای و دوستاره‌ای پاسخ دهید.
 
جرأت گذشتن از تست
در مورد سؤالات دوستاره‌ای صحبت کردیم و گفتیم که در دروس تخصصی حتی این امکان وجود دارد که فرصتی برای پاسخ به آنها باقی نماند.
برای تعداد زیادی ازدانش‌آموزان پذیرفتن این نکته که باید از خیر بعضی از سؤالات  بگذرند، سخت است. دانش‌آموزان باید عادت کنند که از روی بعضی از تست‌ها بگذرند و این خود نه تنها نشانه‌ی ضعف نیست، بلکه بیانگر مهارت دانش بالای فردا است. دانش‌آموزان بسیار محدودی وجود دارند که هم توانایی و هم فرصت آن را داشته‌باشند که بتوانند به همه‌ی سؤالات پاسخ دهند.
کلید: باید این فن جسورانه را بیاموزید که ازسر بعضی تست‌ها بگذرید.
 
قدرت ریسک
این سؤال هم برای دانش‌آموزان پیش می‌آید که اگر در مورد گزینه‌ها شک کردند (با توجه به نمرات منفی تست‌ها) آیا علامت بزنند یا خیر.
• اگر در مورد هر چهار گزینه تردید دارید، توصیه می‌شود که ازخیر آن سؤال بگذرید.
• اگر بین سه گزینه شک داشتید، باز هم توصیه‌ی قبلی را به کارببندید.
• زمانی که می‌دانید حداقل دوگزینه غلط است، حتما یکی از گزینه‌هارا علامت بزنید.
کلید: در تست‌هایی که در مورد گزینه‌ی صحیح شک دارید، تنها زمانی ریسک کنید که اطمینان داشته‌باشید حداقل دو گزینه غلط است.
 
خواندن کل اجزای تست
این نکته‌ای است که همه در مورد آن اتفاق نظر دارند، باید تمام اجزای تست را با دقت بخوانید. صورت مسأله را با حوصله و تمرکز مطالعه کنید. به همین ترتیب به تک تک گزینه‌ها توجه کنید. یادتان باشد اگر عجله کنید، شاید زمان را ذخیره نمایید، ولی به طور حتم، احتمال اشتباه بسیار زیاد خواهدبود .اگر بپذیرید که باید از بعضی از تست‌ها بگذرید، این به دقت شما هم خواهد افزود.
کلید: قبل از هر گونه اقدام به پاسخ‌گویی تست، تمام  اجزای آن را با دقت بخوانید.
 
پیش‌بینی قبل از جواب
اگر حوصله‌اش را دارید و عجله نمی‌کنید، سعی نمایید وقتی صورت مسأله را خواندید قبل از نگاه‌کردن به گزینه‌ها، جواب را حدس بزنید. این کار سرعت عمل شما را در پاسخ‌گویی به تست‌ها افزایش خواهدداد. حتی در صورتی که حدس شما درست از آب درآمد و پاسخ شما بین گزینه‌ها وجود داشت، باز هم حتما سایر گزینه‌ها را بخوانید.
کلید: سعی کنید قبل از پاسخ به هر تست، گزینه‌ی صحیح را حدس بزنید.
 
فریب نخورید
به محض خواندن صورت مسأله، سراغ راحت‌ترین و سادهترین گزینه نروید. متوجه گزینه‌های انحرافی باشید. به قول کنکوری‌ها، اگر شما مفهومی را خوانده باشید، احتمال انحراف شما کاهش خواهدیافت. با این همه بازهم ممکن است به خاطر عدم تمرکز، عجله و اشتباه گرفتن سرنخ‌ها فریب بخورید و ناخودآگاه به محض دیدن کوچک‌ترین سرنخی از پاسخ، آن را علامت بزنید. پس بسیار بسیار مهم است که از یک طرف تمرکز و دقت را تمرین کنید و از طرف دیگر با روش‌های کنترل اضطراب آشنا باشید، تا بتوانید حالت تعادلی خود را حفظ نمایید.
کلید: درجلسه‌ی کنکور دقت کنید در فضایی قرار نگیرید که با کوچک‌ترین سرنخ‌ها فریب بخورید.
 
تقسیم زمان
این درست است که باید درجلسه‌ی کنکور تقسیم زمان داشته‌باشید، اما به آن معنانیست که برای همه‌ی تست‌ها زمانی یکسان در نظر گرفت. این نکته بسیارظریف و حساس است. اگر برای تستی سه دقیقه وقت صرف کردید، حتما تستی هم وجود خواهدداشت که درظرف 20 ثانیه پاسخ آن را بیابید. بنا بر این در مورد تقسیم زمان وسواس به خرج ندهید. شما برای هر درس زمانی را در اختیار دارید، باز اگر پذیرفته‌باشید که از سر بعضی تست‌ها بگذرید، احتمالا زمان برای بقیه‌ی سؤالات کافی خواهد بود. در بعضی موارد (به خصوص دروس عمومی) امکان استفاده از زمان‌های دروس دیگر هم به وجود می‌آید.
کلید: در تقسیم زمان برای پاسخ‌گویی به تست‌ها، توجه داشته‌باشید که زمان برای حل هر تست متفاوت است.
 
زمانی برای مرور
اگر فرصتی بود زمانی برای مرور تست‌ها کنار بگذارید ولی پاسخ‌ها را عوض نکنید، مگر این که اطمینان حاصل کنید که پاسخ اول شماغلط بوده‌است. هر چه بیش‌تر سر یک سؤال مردد باشید، احتمال زیادتری دارد که سر گیجه بگیرید.
کلید: اگر زمانی برای مرور تست‌ها باقی ماند، پاسخ را تنها زمانی تغییر دهید که به غلط بودن پاسخ اولیه اطمینان حاصل نمایید.
 
سرعت عمل
سرعت عمل در تست زنی به عوامل متعددی بستگی دارد:
• به این که چقدر مفهومی را خوانده باشید؟  (وحفظی کارنکرده باشید)
• چقدر سر حال و باحوصله باشید؟
• چه تیپ شخصیتی داشته باشید؟ (فردی آرام هستیدیامضطرب)
• چقدر تست زنی را تمرین کرده‌باشید؟
به هر حال،سرعت عمل در تست زنی موضوعی مستقل از سایر رفتارها نیست. فردی که کلا کند است، فردی که زود مضطرب می‌شود و یا کسی که تقسیم زمان مناسبی ندارد، احتمالا در کلیه‌ی فعالیت‌هایی که نیازمند سرعت عمل و توانایی مشاهده است، مشکل خواهدداشت.
کلید: برای افزایش سرعت عمل در تست زنی چهارعامل مؤثرند: تمرین و رکوردگیری تست زنی، شادابی و سر حال بودن، تمرکز و آرامش، ومطالعه‌ی مفهومی.
 
دقت درمحاسبات عددی
در همه‌ی رشته‌های کنکوری دروسی وجوددارند که در آنها حل مسأله و محاسبات عددی ضرورتی اساسی است. اشتباهات دانش‌آموزان در محاسبات عددی عمدتا ناشی ازعجله وعدم تمرکز آنها است که این هم ناشی از تلاش آنان برای از دست ندادن زمان است. گفته شد، این عجله غیر از ضرر وافزایش احتمال اشتباهات، به طورحتم هیچ خیری ندارد. به محاسبات عددی به خصوص دررشته‌ی ریاضی که موارد آن زیاد است،
دقت بیشتری داشته‌باشید. سعی کنید به نحوی در محاسبات پیش روید که همان یک بار محاسبه، اطمینان شما را حاصل نماید. عجله در محاسبه، شک شما را افزایش داده و منجر به محاسبات دوباره و سه باره و اتلاف وقت خواهدشد.
کلید: محاسبات ریاضی را با دقت و تمرکز انجام دهید.
 
مجموعه‌ی ریاضی
در تست‌های ریاضی برای کسب نتیجه‌ی بهتر ساختاری با این ترتیب توصیه می‌شود:
مفهوم را به خاطر بسپارید. موارد جامع و مانع را شناسایی کنید. قضایای مربوط به مفهوم مورد نظر را به دقت و با تمامی اجزا به خاطر بسپارید.
موارد منتج از این قضایا را شناسایی کنید. تا حد ممکن مواردخاص پیرامونی را شناسایی کنید.
در دروس ریاضی نباید به حفظیات اکتفا کرد، اگر چه لازم است تمام فرمول‌ها را بدانید. در هر مسأله، مجهول مسأله را در یک طرف ومفروضات را در طرف مقابل بنویسید. مشکل عمده‌ی دانش‌آموزان در دروس ریاضی این است که صورت مسأله را درک نمی‌کنند. اگر مفروضات مسأله را تشخیص دهید، می‌توانید به پاسخ هم برسید. راه حل، درون همین مفروضات وجود دارد. در درس دیفرانسیل مرور نکات کلی مربوط به نمودارها می‌تواند در حل مسایل مربوط به برد تابع، اکسترمم‌های نسبی ومطلق وتغییرات تابع، مفید واقع شود. با توجه به توزیع سؤالات کنکور در درس دیفرانسیل منطقی به نظر می‌رسد که بیشتر تمرکز در فصول سوم  به بعد باشد.
کلید: در تست‌های ریاضی، یک روش کار مشخص داشته‌باشید تا دچار سردرگمی نشوید.
 
فیزیک
حجم زیاد درس فیزیک و تنوع موضوعات آن ایجاب می‌کند که از قبل:
• تسلط خود را در بخش‌های مختلف آن دقیقا تعیین کرده‌باشید و بدانید در چه بخش‌هایی بیشترین آمادگی و در چه بخش‌هایی کمترین آمادگی را دارید. هنگام زدن تست درکنکور، ابتدا سراغ تست‌هایی بروید که برای شما راحت‌ترهستند. مثلا بخش‌های ترمودینامیک (رشته‌ی ریاضی
فیزیک) فیزیک پیش‌دانشگاهی 2 (رشته‌های علوم تجربی و ریاضی فیزیک) بخش نور به طورکامل، حرکت نوسانی ساده و موج، گرما و تعادل گرمایی را می‌توان به طورنسبی سادهترازیخش‌های دیگر در نظر گرفت.
• دقّت لازم در تشخیص مفاهیم نزدیک به هم در صورت مسأله از اهمیت بسیاری برخوردار است. مثلا کمیت‌هایی از قبیل جابجایی و مسافت، شتاب متوسط و شتاب لحظه‌ای، بازه‌ی زمانی و لحظه، کار محیط روی دستگاه و کار دستگاه روی محیط، توان مفید و توان تلف شده از مفاهیمی
هستند که اغلب به علت کم دقتی، برداشت اشتباهی از آنها می‌شود و طراحان تست نیز پاسخی معادل اشتباه صورت گرفته را در گزینه‌ها قرار می‌دهند.
• محاسبات عددی یکی از مشکل‌سازترین موارد است. اغلب مفاهیم فیریکی را به خوبی تشخیص میدهید، ولی در انجام محاسبات عددی اشتباهاتی صورت می‌گیرد که یکی از شایع‌ترین اشتباهات دانش‌پژوهان است.
• توجه دقیق به تبدیل واحدها و این که در چه شرایطی نیازی به تبدیل واحد نمی‌باشد.
• دروس داده شده و جزوات اساتید باید به گونه‌ای مطالعه شوند که بتوانید هر زمان به طور دقیق، کامل و سریع هر بخشی از آن را که خواستید بگویید و بنویسید. دراین صورت مفاهیم درسی در ذهن شماملکه‌سازی به معنای واقعی می‌شوند. آن وقت است که سرعت عمل را با دقّت عمل،
کسب کرده‌اید.
• پس از فراگیری جزوات درسی به همراه مسائل تشریحی و تستی مرتبط با هر موضوع، تدریجا تست‌های کنکور سراسری را ابتدا بدون تعیین زمان ولی پس ازمدتی با تعیین وقت بزنید. تست‌ها را آگاهانه و با توجه به مفاهیم یادگیری شده بزنید و بدانید سرعت عمل باید تا جایی باشد که
دقت عمل را مخدوش نسازد.
• زدن تست‌های مرتبط به تعداد زیاد و به طورآگاهانه بالأخره منجر به سرعت عمل نیز می‌شود.
• در ماه‌های اردیبهشت و خرداد، تست‌های آزمون‌های کنکور پنج سال کذشته را به طور جامع بزنید و درصد خود را  در درس فیزیک تعیین کنید، طوری عمل نمایید که به هیچ وجه اشتباه هر آزمون را در آزمون بعدی تکرار نکنید.
کلید: در درس فیزیک ضمن مطالعه‌ی مفهومی و تقویت بنیه‌ی ریاضی، به طور کیفی تست‌هایی در سطوح ساده، متوسط و سخت بزنید و مراقب مفاهیم نزدیک به هم باشید.
 
شیمی
توزیع تست‌های شیمی به طور مساوی بین کتاب‌های شیمی 2، شیمی 3، شیمی پیش‌دانشگاهی 1 و شیمی پیش‌دانشگاهی 2 صورت می‌گیرد.
تنها حدود 10 درصد از کل تست‌ها مربوط به مسایل می‌باشد و بقیه‌ی مطالب توصیفی هستند، لذا در صورت کمبود وقت به هنگام تست زنی وقت مطالعه‌ی مسایل را به زمانی موکول کنید که همه‌ی مطالب توصیفی را مطالعه کرده‌باشید. در فرصت و موقعیت روزهای پایانی کنکور بهترین روش تست زدن، حل تست‌های دوره‌ای کنکورهای ساده (۷۶ تا ۸۱) می‌باشد و استفاده از تست‌های طبقه بندی توصیه نمی‌شود. با در نظر گرفتن این که شیمی آخرین درس در مجموعه‌ی تست‌های اختصاصی دفترچه‌ی سؤالات است، دانش‌آموزان به دلیل اختصاص وقت به تست‌های دروس قبلی، در مورد شیمی دچار کمبود وقت می‌شوند. زمانی که تست‌های دروس اختصاصی دیگر را علامت می‌زنید، به زمان باقی‌مانده برای شیمی هم
توجه داشته‌باشید.
کلید: در تست‌های شیمی به نحوه‌ی توزیع سؤالات و هم چنین در اولویت قرار دادن پاسخ‌گویی به تست‌های توصیفی توجه نمایید.
 
زیست شناسی
به دلیل تنوع زیاد منابع و کتب تست‌های زیست شناسی، مراجعه به تست‌های کنکور سال‌های قبل به عنوان بهترین منبع، بیشتر توصیه می‌شود. پیشنهاد می‌شود در روزهای پایانی برای ایجاد آمادگی بیشتر از مبحث درس زیست، حدود 40  تست تمرین و مرورگردد. شواهد نشان می‌دهد که فقط 7 درصد از دانش‌آموزان تست‌های زیست شناسی را بالای 50 درصد می‌زنند. از دو جنبه می‌توان به این مشکل نگاه کرد:
• اول آن که لازم نیست دانش‌آموزان در درس زیست‌شناسی معلومات کافی داشته‌باشند. اما این دلیل چندان قابل استناد نیست.
• نکته‌ی دوم و عامل اصلی ضعف دانش‌آموزان در پاسخ‌گویی به تست‌های زیست شناسی، عدم درک سؤالات وعجله درپاسخ دادن است.
هر سؤال نکات کلیدی دارد که با خوب فهمیدن سؤال قابل دست‌یابی است. برای هرسؤال زیست شناسی 45 ثانیه زمان وجوددارد و از این زمان می‌توان 15 ثانیه را به خوب خواندن سؤال، 15 ثانیه را به
خواندن گزینه‌ها و 15 ثانیه را به پاسخ دادن و پرکردن پاسخ‌نامه اختصاص داد .البته بیان این نکته صرفا برای ایجاد یک الگو و تصویر ذهنی است، نه این که واقعا برای هر تست زمان بگیرید!
کلید: در تست‌های زیست شناسی، دقت بر روی درک و فهم سؤالات اهمیت بیشتری دارد.
 
زیان انگلیسی
تست‌های درس زبان آخرین سری ازسؤالات در دفترچه‌ی عمومی می‌باشند 50 یا 60 درصد از دانش‌آموزانی که نتوانسته‌اند تست‌های زبان را بزنند استدلال‌شان این است که زمان کم آورده‌اند. چرا؟ دلیل این امر اختصاص زمان بیشتر به تست‌های دروس ماقبل است. توقف زیاد درتست‌های قبلی که معمولا هم غلط ازآب در می‌آیند، موجب ضرر جدی در تست‌های زبان می‌شود، در حالی که اگر دقت مناسب برای آن صرف گردد، احتمالا تست‌های صحیح بیشتری را علامت خواهیدزد. بنا بر این بسیار مهم است که مجموعه‌ی سؤالات دفترچه‌ی عمومی را  با هم ببینید. از ابتدای سؤالات عمومی شروع کنید وتا انتهای سؤالات که تست‌های زبان هستند پیش بروید و بعد برای تست‌های یک ستاره ودوستاره وقت بگذارید. در درس زبان، تست‌هایی را که سال‌های قبل زیاد تکرارشده‌اند، با نظر دبیران مشخص نمایید و تمرین کنید.
کلید: در تست‌های زبان انگلیسی، زمان را هماهنگ با زمان دروس عمومی دیگر در نظر بگیرید.
 
معارف
با عنایت به فرّار بودن مفاهیم به خصوص اسامی، مباحث سنت‌های الهی، فلسفه، تاریخ و احکام، لازم است درس معارف دریک فرصت کوتاه مرور شود. روایات و مخصوصا آیات باید با دقت خوانده شود. چرا که قابلیت طراحی تست در مورد آنها زیاد است. باید بدانید هر آیه در چه زمینه‌ای است و اشاره به کدام مطلب دارد. یک دانش‌آموز مسلط می‌تواند تست‌های معارف را در زمان 8 تا ۱۰ دقیقه پاسخ داده و در زمان صرفه‌جویی کند.
کلید: در تست‌های معارف، امکان سرعت عمل، بیشتر است.
 
ادبیات
با وجود آن که درس ادبیات با زبان مادری دانش‌آموزان ارتباط دارد، اما مورد سهل‌انگاری بیشتری قرار می‌گیرد. از کنکور 81 که سؤالات به نسبت سخت‌تر شده‌است، توقع می‌رود دانش‌آموزان این درس را جدی‌تر بگیرند. علاوه بر آن کتاب زبان فارسی که از سال سوم آن در کنکور سؤال می‌آید به اندازه‌ی کفایت تدریس نمی‌شود و اکثردانش‌آموزان در این درس مشکل دارند. با عنایت به این که 5 سؤال ازاین کتاب طرح می‌شود لازم است دانش‌آموزان ضعف‌های خود را در آن جبران نمایند. تسلط بر کلیه‌ی مطالب ادبیات حتی هم سنگ دبیر، برای کسب نتیجه‌ی مطلوب ضرورت دارد. دانش‌آموزان در بخش دریافت پیام‌های اصلی مطالب نیزمشکل دارند. درقرابت‌های معنایی توصیه می‌شود ابتدا خود عبارت یا بیت را مطالعه نموده و سپس در ذهن خودتان معنی کنید. بعد معنی را در ذهن ساده نمایید تا حدی که چکیده و درون‌مایه‌ی اصلی موضوع کشف شود.
اولین سؤالات دفترچه‌ی عمومی، تست‌های ادبیات هستند و لذا تقسیم زمان مناسب در این درس مهم است.
کلید: تست‌های ادبیات را جدی بگیرید و به حفظیات اتکا نکنید.
 
عربی
در رابطه با ترجمه به فعل و زمان فعل توجه شود و در موارد مشابه کلمات ساده‌ای مانند ضمایر یا مفرد و جمع بودن کلمات مد نظر قرار گیرد. در درک مطلب، دقت درمفهوم کلی مطالب مهم است. یادتان باشد که سؤالات مطرحه خارج ازمفاهیم درک مطلب نخواهدبود. سؤال‌های تجزیه و ترکیب از بخش درک مطلب، از انتها پاسخ داده شوند. یعنی ابتدا به ترکیب توجه شود و بعد موارد  تجزیه. شناخت نقش مثل تمیز، حال و نیز جامد و مشتق بودن کلمه دقت گردد. در رابطه با تمیز، عدد و حرکت‌گذاری جملات داده‌شده به اسم‌های غیر منصرف دقت بیشتری شود.
کلید: در تست‌های عربی، برای کسب مهارت بیشتر، هیچ فنی به اندازه‌ی آمادگی‌های قبلی نقش ندارد.
 
نتیجه گیری:
• در طراحی سؤالات کنکور اصول کلی طراحی تست رعایت می‌شود. بنا بر این برای پاسخ‌گویی به سؤالات به دنبال روش‌های غیر عادی نباشید.
• خود را برای مواجهه با هر نوع سؤالی در سر جلسه‌ی کنکور آماده سازید.
• سؤالات هر درس را در سه مرحله‌ی تست‌های با جواب مشخص، یک ستاره‌ای و دوستاره‌ای پاسخ دهید.
• باید این فن جسورانه را بیاموزید که ازسر بعضی تست‌ها بگذرید.
• در تست‌هایی که در مورد گزینه‌ی صحیح شک دارید، تنها زمانی ریسک کنید که اطمینان داشته‌باشید حداقل دو گزینه غلط است.
• قبل از هر گونه اقدام به پاسخ‌گویی تست، تمام  اجزای آن را با دقت بخوانید.
• سعی کنید قبل از پاسخ به هر تست، گزینه‌ی صحیح را حدس بزنید.
• درجلسه‌ی کنکور دقت کنید در فضایی قرار نگیرید که با کوچک‌ترین سرنخ‌ها فریب بخورید.
• در تقسیم زمان برای پاسخ‌گویی به تست‌ها، توجه داشته‌باشید که زمان برای حل هر تست متفاوت است.
• اگر زمانی برای مرور تست‌ها باقی ماند، پاسخ را تنها زمانی تغییر دهید که به غلط بودن پاسخ اولیه اطمینان حاصل نمایید.
• برای افزایش سرعت عمل در تست زنی چهارعامل مؤثرند: تمرین و رکوردگیری تست زنی، شادابی و سر حال بودن، تمرکز و آرامش، ومطالعه‌ی مفهومی.
• محاسبات ریاضی را با دقت و تمرکز انجام دهید.
• در تست‌های ریاضی، یک روش کار مشخص داشته‌باشید تا دچار سردرگمی نشوید.
• در درس فیزیک ضمن مطالعه‌ی مفهومی و تقویت بنیه‌ی ریاضی، به طور کیفی تست‌هایی در سطوح ساده، متوسط و سخت بزنید و مراقب مفاهیم نزدیک به هم باشید.
• در تست‌های شیمی به نحوه‌ی توزیع سؤالات و هم چنین در اولویت قرار دادن پاسخ‌گویی به تست‌های توصیفی توجه نمایید.
• در تست‌های زیست شناسی، دقت بر روی درک و فهم سؤالات اهمیت بیشتری دارد.
• در تست‌های زبان انگلیسی، زمان را هماهنگ با زمان دروس عمومی دیگر در نظر بگیرید.
• در تست‌های معارف، امکان سرعت عمل، بیشتر است.
• تست‌های ادبیات را جدی بگیرید و به حفظیات اتکا نکنید.
• در تست‌های عربی، برای کسب مهارت بیشتر، هیچ فنی به اندازه‌ی آمادگی‌های قبلی نقش ندارد