مشاوره چیست ؟

 مشاوره چیست ؟
از نظر واژه شناسی، مشاوره به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شودکه در جریان آن، فردی را در غلبه بر مشکلاتش یاری می دهند (1). مشاوره یکی از حرفه های یاورانه (Helping professions) است و حرفه یاورانه را می توان حرفه ای توصیف کرد که اعضای آن از آموزش وگواهینامه ویژه برای انجام خدمتی خاص و مورد نیاز همنوعان جامعه خود برخوردارند (2). در طی فرایند مشاوره، فردی که نیاز دارد (مُراجع) و فردی که حمایت، راهنمایی و ترغیب فراهم می کند (مشاور) با یکدیگر ملاقات، بحث و گفت و گو می کنند به نحوی که مُراجع نسبت به توانایی خود برای درک واقع بینانه و جامع تر مسئله، یافتن راه حل ها، و تصمیم گیری برای حل مشکل اعتماد کسب می کند (3). مشاوره انجام چیزی برای کسی نیست، بلکـه یک فراینـد تعاملـی و پویاست که بـا گفت و گو درباره نگرانی ها، مسائل، روابط، باورها، احساسات و رفتار ها آغازمی شود;  از این طریق چارچوب و ابعاد مسئله ای که مُراجع درک کرده مشخص، یا به شیوه ای کارساز، بازشناسی و تعریف می گردد و در طی آن راه حل های جدید تکوین یافته و مُراجع برای انتخاب راه حل مناسب، تصمیم گیری و اجرای آن یاری و حمایت می شود (4). در توصیفی دیگر مشاوره فرایندی است که در طی آن از روش مصاحبه برای کمک به مراجع درگرفتن یک تصمیم منطقی محکم (براساس موارد قابل انتخاب و اطلاعات حقیقی) استفاده می شود (5). و مُشاور به کسی گفته می شود که به مُراجع در شناخت، درک، و تصریح مسائل مرتبط با سلامتی و سپس انتخاب راه حل و شیوه عمل مناسب کمک می کند (6).
مشاوره موثر، نیازمند داشتن شناخت و درک مناسبی از ویژگی ها، نیاز ها و قابلیت های مراجعان و وضعیت هایی است که خود را در آن ها می بینند. این فرایند، همچنین تحت تاثیر باورها، نظام ارزشی و نحوه نگرش مشاور به انسان، جهان بینی او، مکاتب روان شناختی رایج، چارچوب های پنداشتی و نظری مورد قبول او قرار دارد. مشاوران نمی توانند خود، زندگی مراجعانشان را تغییر دهند، اما می توانند آنان را در به دست آوردن شناخت بهتر، اعتماد به نفس، مهارت های حل مسئله و خود ـ کارآمدی  (Self-efficacy) حمایت و یاری کنند (1).
          مشاوره اغلب غیر دستوری (Non-directive) است; برای مثال، هدف از مشاوره قبل از آزمون تشخیصی HIV توصیه یا واداشتن مراجعان به انجام آن نیست; بلکه برای درک خطر، تبیین نتایج احتمالی آزمون، حمایت ها و مراقبت های موجود، و کمک به آنان است تا تصمیمی بگیرندکه احساس آرامش و رضایت کنند. از طرف دیگر، هنگامی که روشن باشد رفتار یا شیوه خاصی به احتمال بسیار تبعات و پیامدهای منفی و مخاطره آمیزی خواهد داشت،  مشاوره ممکن است حالت دستوری یا جهت دهنده به خود گیرد. در چنین شرایطی مشاور ممکن است با تبیین پیامد های احتمالی، رفتار یا عمل خاصی را بیش از موارد دیگر توصیه و تاکید نماید. برای مثال هدایت بیماران پس از سکته قلبی برای شناختن و درک تغییراتی در سبک زندگی که احتمال وقوع سکته قلبی مجدد را کاهش می دهد، مفید و مناسب خواهد بود. به هر حال مشاوره چه دستوری باشد و چه غیر دستوری، غالبا فرایندی فراتر از توصیه، نصیحت کردن یا ارائه اطلاعات و آموزش دادن، بلکه فرایند پویای یادگیری با محوریت مراجع است (1، 7).

کاربرد آزمون در مشاوره

کاربرد آزمون در مشاوره
آزمون مرکب از تعدادی سوال است و وسیله ی عینی محسوب می شود که برای سنجش حالات و رفتار معین در زمان مشخص مورد استفاده قرار می گیرد.
اهداف کاربرد آزمون از دیدگاه ثورند ایک وهیگن
1-    طبقه بندی دانش آموزان
2-    تعیین تکالیف مناسب برای دانش آموز
3-    شناخت دانش آموزانی که به کمک های خاص نیاز دارند
4-    تعیین میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
5-    تهیه اطلاعاتی در زمینه خصوصیات شخصی دانش آموز
6-    کمک به دانش آموزان برای تصمیم گیری صحیح و مناسب
7-    کمک به مسئولان مدرسه برای شناخت مشکلات دانش آموزان و یافتن راه حل مناسب
مراحل اجرای آزمون :
1-    مشاور باید زمانی از آزمون استفاده کند که با مشکل و مساله ای مواجه گردد که از طریق دیگر نتواند اطلاعات دقیق و موثقی بدست آورد.
2-    نوع آزمون باید با توجه به مشکل مراجع انتخاب و اجرا شود .
رعایت موارد ضروری در اجرای ازمون
1-    مشاور باید با آزمون مورد نظر کاملا آشنا باشد
2-    دلایل و اهداف اجرای آزمون باید با زبان ساده برای مراجع گفته شود
3-    اجرای هر آزمون برای مراجع کم و بیش با ترس و نگرانی همراه است و مشاور باید برای کاهش این احساس اقدام کند.
در تعبیر و تفسیر نتایج آزمون رعایت نکات زیر لازم است.
1-    نتایج آزمون باید در یک جلسه ی مشاوره مورد بررسی و در اختیار مراجع قرار گیرد
2-    در جلسه تعبیر و تفسیر آزمون ها ، مراجع باید به خود شناسی بیشتر نائل آید و مراجع باید در جلسه فعالانه شرکت کند
3-    نمره خام آزمون به هیچ وجه نباید در اختیار مراجع و یا اطرافیان او قرار گیرد
4-    در تفسیر نتایج آزمون ، بر نمره های کم و زیاد تاکید نشود
5-    نتایج آزمون در غالب کلماتی ساده که برای مراجع قابل درک باشد بیان گردد.

فنون مشاوره

فنون مشاوره
1- گوش دادن       2- انعکاس      3- سازمان دادن     4- رهبری
5- تشویق        6-  سکوت        7-مقاومت        8- پایان جلسه
1- گوش دادن :  عملی فعال و ارادی است که به دقت و توجه نیاز دارد.
نکات مهم در گوش دادن :
1-    گوش دهنده به هنگام گوش دادن نباید صحبت کند زیرا در یک لحظه نمی توان هم صحبت کرد و هم گوش داد .
2-    لازمه گوش دادن آن است که گوینده به گرمی پذیرفته شود و رابطه حسنه با او بر قرار گردد .
3-    گوش دهنده در مواقع ضروری از گوینده سوال کند.
4-    گوش دهنده نگاهش به گوینده باشد
5-    گوش دهنده عوامل مزاحم را از خود دور کند
6-    گوش دهنده از قضاوت عجولانه درباره ی گوینده بپرهیزد.
7-    گوش دهنده صحبت های مشاور را با کلماتی از قبیل : بله ، خوب ، احسن و .... و یا با حرکات سر تایید کند.
2- انعکاس : یعنی اینکه مشاوره علاوه بر بیان گفته مراجع در غالب کلمات خودش ، او را به گویایی بیشتر و تفکر درباره موضوع مورد بحث تشویق می کند.
3- سازمان دادن : از طریق سازمان خط مشی و چگونگی اجرای جلسه مشاوره مشخص می شود و وجود سازمان در جلسه مشاوره ، مراجع را یاری می دهد که طرح و نقشه ای برای رسیدن به اهدافش تعیین و پیش بینی کند. سازمان در جلسه مشاوره ، از ابهام و درماندگی مراجع و مشاوره می کاهد و مسیر فعالیت آن را نشخص می کند.
4- رهبری : رهبری جلسه مشاوره عبارت از اینست که مشاور تا چه حد می کوشد مراجع را به دنبال خود بکشاند و اداره جلسه را بر عهده گیرد.
انواع روش های رهبری :
1- پذیرش        2- پند دادن        3- اطمینان دادن     4- تشخیص        5- ارائه صحنه ای از زندگی خصوصی    6- ارائه صحنه ای از زندگی شخص ثالث    7- افکار ناتمام        8- آگاهاندن        9- تعبیر و تفسیر    10- هشدار دادن        11- پرسش        12-فرافکنی        13- مخالفت         14- سکوت        15 – پیشنهاد دادن        16- خلاصه کردن
5- تشوق : مجموعه فعالیت هایی است که مراجع را به ادامه کارش ترغیب می کند و او را در مسیر پیشرفت و بهبود قرار می دهد. تشویق نوعی پاداش است که برای تقویت رفتار مطلوب و ادامه ی آن به مراجع ارائه می شود.
6- سکوت : سکوت در جلسه مشاوره ممکن است به خاطر علل زیر باشد
1-    مراجع و مشاوره حرفی برای گفتن نداشته باشد.
2-    سکوت ممکن است بر اثر خشم و خصومت مراجع نسبت به مشاوره باشد
3-    گاهی مراجع ساکت می ماند تا مشاور حرف بزند
4-    گاهی سکوت مراجع بر اثر خستگی حاصل از فعالیت بیش از حد او در جلسه مشاوره است.
5-    گاهی تفکر و تعمل مراجع درباره موضوع مطرح شده ، سکوت را موجب می شود

7- مقاومت : عبارت از ایستادگی و سر سختی مراجع در جلسه مشاوره است که مانع پیشرفت جلسه مشاوره به سوی اهداف تعیین شده می شود. که این مقاومت ممکن است بر اثر عوامل درونی مثل ترس از حل نشدن مشکل و یا عوامل بیرونی مثل رفتار های نا مناسب مشاور در جلسه مشاوره و عوامل ترکیبی مثل بیماری ، خستگی و ....... باشد.
8- پایان جلسه : جلسه مشاوره باید زمانی پایان پزیرد که مراجع به خود ـ رهبری برسد و توانایی لازم برای حل مشکل را کسب کرده باشد.

روش های پایان دادن جلسه :
1-    اشاره به پایان وقت
2-    تلخیص بحث
3-    دادن تکلیف به مراجع
4-    تعیین وقت جلسه آینده

فصل پنجم : بازی درمانی
بازی ، به معنی تلاش و فعالیت لذت بخش و خوشایند و تفریح است.برای رشد همه جانبه کودک ضرورت تام دارد،کودک از طریق بازی احساسات ورویاهای خود را بروز می دهد، استعدادهایش را شکوفا می سازد،کنترل به موقع عمال و حرکات را می آموزد ، بر تجاربش می افزاید ، پاسخ کنجکاوی ها و پرسشهایش را می یابد،حواسش را تقویت می کند ، دنیای درون و مشکلاتش را بارز می سازد و انرژی ذخیره شده اش را در جهت مطلوب به مصرف می رساند.
سه نوع بازی از نظر پیاژه : مهارتی ، نمادین ، با قاعده : 1 ـ بازی مهارتی : باعث لذت و رشد اعمال و حرکات کودک می شود.
2 ـ بازی نمادین : مربوط به سنین 5 ـ 2 سالگی کودک است که با استفاده از تخیل واقعیت اشیاء در دسترس را تغییر می دهد ، مثلا بر چوبی سوار می شود که گویا سوار بر اسب است.
3- بازیهای با قاعده : از 7ـ4 سالگی در بین کودکان مشاهده می شود و در طول زندگی ادامه می یابد و با گذشت زمان به تدریج کامل تر می شود . کودک از طریق این بازی ها ، مشارکت و همکاری و رعایت حقوق دیگران و قوانین اجتماعی را یاد می گیرد.
اهداف بازی درمانی : چون کودکان خردسال نمی توانند افکار و عقایده خود را به وضوح از طریق کلمات و گفتار بیان کنند مشاور از طریق بازی کودکان اقدام به رفع مشکل آنان می نماید.
فواید بازی در کودکان : بازی باعث رشد شخصیتی کودک می گردد ، باعث شناخت جهان پیرامون و آموختن اخلاق نیکو و صفات اجتماعی پسندیده می شود ، موجبات شادی و لذت و انسباط خاطر کودک را فراهم می آورد ، همکاری و نوع دوستی و اطاعت از قوانین را به کودک یاد می دهد ، دامنه تجسم و تصور او را می گستراند و کودک را با مشاغل گوناگون آشنا می سازد.

مصاحبه مشاوره ای

مصاحبه مشاوره ای
مصاحبه مشاوره ای رابطه رویارو بین دو نفر است که بدان وسیله مشاور می کوشد مراجع را در حل مشکلات و یافتن اهداف زندگی یاری دهد .
اهداف مصاحبه ی مشاوره ای : 
1ـ کسب اطلاعات درباره ی مراجع به منظور شناسایی نوع مشکل
2ـ ارائه اطلاعات به مراجع و تشویق او به تفکر درباره ی مشکل برای یافتن راه حل های احتمالی
3 ـ کمک به مراجع برای خود  ـ فهی و خود ـ رهبری

مراحل مصاحبه مشاوره ای :
1-    مراحله ی بقاء : در این مرحله مشاور بیش از آنکه به گفتار مراجع گوش فرا دهد و به حل مشکل او بیندیشد نگران وضع روانی خویش است و دوست دارد جلسه هر چه زودتر به اتمام برسد و مشاور در این مرحله احساس بی کفایتی ، نگرانی شدید و پریشانی و عدم امنیت می کند
2-    مرحله وابستگی : مشاور بر اثر احساس بی کفایتی بشدت  به یک منبع بیرونی برای دریافت کمک متکی می شود و به علت ترس از عدم موفقیت امنیت روانی اش متزلزل می گردد.
3-    مرحله مکاشفه : در این مرحله مشاور کاربرد روش ها و فنون متعدد مشاوره را مورد عمل و تجزیه و تحلیل قرار می دهد و نتیجه می گیرد که فقط یک روش صحیح برای انجام مشاوره وجود ندارد
4-    مرحله ثبات: مشاور از این مرحله به تدریج در انجام کارش استقلال پیدا می کند و می تواند بدون کمک دیگران به تشکیل جلسات مشاوره بپردازد.
5-    مرحله تقویت مشاور در این مرحله با توجه به مطالعه آثار دیگران و تحقیقات انجام شده به توسعه و بهبود روش خود می پردازد.
شرایط انجام مصاحبه مشاوره ای :
1-    ایجاد رابطه ی حسنه
2-    راز  داری
3-    پذیرش غیر شرطی مراجع
4-    درک مراجع و مشکل او
5-    تهیه شرایط محیطی مطلوب

مشاوره

مشاوره
مشاوره از نظر لغوی به معنی همکاری کردن و رای دیگری را در انجام کاری خواستن است.
تعریف مشاوره :
پاترسون ، مشاوره را جریان  یاری دهنده ای می داند که به ارتباط خاص بین دو نفر نیاز دارد. یکی از این دو نفر یعنی مراجع معمولا با مشکل روانی و عاطفی مواجه است ، و دیگری یعنی مشاوره که در حل مشکلات روانی مهارت دارد. از طریق ایجاد ارتباط خاص مشاوره ای ، مشاور به مُراجع کمک می کند تا راه حلی برای مشکلش بیابد به نظر او رابطه حسنه بین مراجع و مشاور اثر روان درمانی مهمی دارد. به طوری که اگر مشاور نتواند چنین رابطه مطلوبی را ایجاد کند مشکل مراجع در حد مطلوب و مقبولی حل نخواهد شد .
مشاوره به دو صورت فردی و گروهی انجام می شود .
مشاوره گروهی : یک سلسله فعالیتهای سازمان یافته و تعامل بین اعضای گروه است که در یک زمان و در یک مکان بخاطر حل مشکل معین و یا گفتگو درباره مسائل گوناگون انجام می پذیرد. مواردی را که مشاور باید برای تشکیل مشاوره گروهی رعایت کند به شرح ذیل است .
1-    انتخاب اعضا
2-    تعداد اعضا
3-     تعداد جلسات در هفته
4-    تعداد کل جلسات
5-    زمان هر جلسه
6-    تهیه امکانات
7-    آغاز جلسه گروه
8-    انواع گروه شامل : گروه داوطلب ـ گروه اجباری
9-    ختم جلسه
10-    مراحل مشاوره گروهی شامل : شناسایی ، انتقال ،عمل  پایان


محاسن روش مشاوره گروهی
1-    از نظر زمان و هزینه مقرون به صرفه است
2-    اعضای گروه رفتارهایی را در گروه می آموزند و به انتقاد از خود و دیگران می پردازند
3-    عکس العمل های اعضاء نسبت به یکدیگر در مشاوره ، گروهی به مراتب بیشتر است و همین امر موجب کسب بینش بیشتر می شود.
4-    در مشاوره گروهی اعضاء متوجه می شوند که مشکل آنها منحصر به فرد نیست و دیگران نیز مشکلات مشابهی دارند با چنین اطلاعاتی ، مقاومت مراجع در جریان درمان کاهش می یابد.
انواع مشاوره ها :
1 ـ مشاوره مستقیم    2ـ مشاوره غیر مستقیم    3 ـ مشاوره انتخابی
مشاوره مستقیم : از این روش که در نظریه های رفتار گرائی و تا حدودی در عقلی ـ عاطفی استفاده می شود ، اعتقاد کلی بر آن است  با استفاده از فنون گوناگون باید مراجع را در حل مشکلش یاری دهد و باید با استفاده از انواع پرسشنامه ها و آزمون های روانی به جمع آوری اطلاعات درباره مراجع پرداخت.
مشاوره غیر مستقیم در این روش که در نظریه های گشتالت ، مراجع ـ محوری و هستی گرایی کاربرد دارد اعتقاد بر آن است که اگر مراجع در یک محیط مشاوره ای گرم و پذیرا قرار گیرد خودش می تواند به حل مشکلش اقدام کند و در نتیجه بر استفاده از فنون مشاوره تاکید چندانی نمی شود .
مشاوره انتخابی : در این روش مشاور با توجه به موقعیت و نیاز مراجع و با تاکید بر روابط علت و معلولی و نیز تشخیص مشکل ، هر کدام از روش های مستقیم و یا غیر مستقیم را که مقتضی بداند انتخاب می کند و به کار می بندد.